2024 жылдың қаңтар айындағы магнит дауылы: адамдарға әсері қандай

2024 жыл магниттік дауылдармен басталады. Қаңтар айы қандай болады және Күннің белсенділігі адамдарға қалай әсер етеді? Жылдың бірінші айына арналған магниттік дауыл болжамы жұмысыңызды жоспарлауға көмектеседі.

Магниттік дауылдардың пайда болуы мен себептері

Жердегі ғарыштық ауа райы дегеніміз Күн мен Күн жүйесінің әсерінен Жер атмосферасының жоғарғы қабаттарындағы болатын құбылыстар. Магниттік дауыл ғарыштық ауа райының белгілі факторларының бірі болып саналады.

Магниттік дауылдар дегеніміз не?

Магниттік дауыл деп жердің геомагниттік өрісіндегі (магнитосфера) күшті бұзылысты атайды. NASA мәліметтері бойынша олар магнитосфера арқылы адамдарға, объектілерге және құбылыстарға күн сәулелерінің (Күн бетіндегі алаулар) және күн желдерінің (ионданған бөлшектердің ағындары) әсерінен туындайды.

Магниттік дауылдардың денсаулыққа әсерінен басқа мынадай мәселелер болуы мүмкін:

• Навигациялық жүйелер мен радиобайланыс ақауы.
• Электр желілеріндегі кернеуді реттеу мәселелері.
• Электр қуатын авариялық жағдайда өшіру жүйелерін іске қосу.
• Құрылғылар мен жүйелердің жұмысындағы ақаулар.
• Поляр шұғыласының күшеюі немесе оның бұрын болмаған жерде пайда болуы. Ғарыш аппараттары мен спутниктер жұмысының бұзылуы.
• Осыған орай былтыр наурыз айында ғарыштық зымыран өндірушілер кезекті ұшыруды кейінге қалдырған еді.

Магниттік дауылдардың әсерін бақылау үшін ресми агенттіктер (NOAA, TESIS) жұмыс істейді. Олардың зерттеулері негізінде алдағы екі-үш айға арналған магниттік дауылдардың болжамы жасалады. Ресми агенттіктерден басқа еріктілер тобы модераторлық ететін бельгиялық SpaceWeatherLive сияқты тәуелсіз ресурстар да бар.

Магниттік дауылдар қалай пайда болады?

Магниттік дауылдардың негізгі себебі Күн белсенділігінің артуымен байланысты. Жердің магниттік сферасы (магнитосфера) планетаның өрістері арқылы құрылады және оны Күн шығаратын бөлшектерден қорғайды. Тәждік массаның шығарылуы (CME) болғанда немесе жоғары жылдамдықтағы Күн ағыны біздің планетамызға жеткен кезде ол осы қорғанысқа түседі. Сақиналық тоқ күшейеді және 6-12 сағатқа созылатын Жердің магнит өрісінің күші төмендейді.

Бірнеше күн ішінде бұл құбылыс қайта қалпына келеді. Күннің жарқылы не себептен туындайды? Плазма мен радиацияның күшею себебі көбінесе корональдық тесіктермен байланысты. Бұл күн желінің Күннен ғарышқа шығатын зарядталған бөлшектер (протондар мен электрондар) ағынының — шығарылуына мүмкіндік беретін ашық магнит өрісі сызықтарының аймақтары. Магниттік өріс сызықтары бар алып плазмалық бұлттар пайда болады. Олар Жердің магнит өрісін бұзады.

Күн плазмасы қорғанысты қалай бұзады? Полюстер аймағында магниттік сфераның ашылуы болады. Мұнда плазма атмосфералық газдармен және поляр шұғыласымен әрекеттеседі. Бұл - атмосфераның жоғарғы қабаттарының жарқырауымен жүретін оптикалық құбылыс.

2024 жылдың қаңтар айындағы магниттік дауыл күнтізбесі

Магниттік дауыл кезіндегі бұзылыстар шамамен жеті сағатқа, ал қалпына келу кезеңі үш күнге созылады. Магниттік дауылдың әсерін бағалау үшін мынадай стандарттық көрсеткіштер қолданылады:

• Күн жарқылы түрлерінің шкаласы: A, B, C, M, X, мұндағы А - ең әлсіз, ал X - ең күшті.
• АҚШ Ұлттық мұхит және атмосфералық басқармасы (NOAA) жасаған геомагниттік дауылдың қарқындылығын, күшін және деңгейін сипаттайтын бес балдық G шкаласы.
• Геомагниттік белсенділіктің ғаламдық индексі немесе Kp-index (K). 0–9 аралығында құбылады, 0 – "өте төмен дауыл" және 9 — "қатты дауыл".

Қаңтар айына арналған магниттік дауыл болжамын беделді ақпарат көзі жасады. 2024 жылдың бірінші айы салыстырмалы түрде қалыпты өтеді деп айтуға болады.

2024 жылдың қаңтарында магниттік дауылдар қашан болады?

NEWS.am IT энциклопедиясының мәліметі бойынша 2023 жылдың соңғы күнінде Жерге Күн тәжінің зарядталған бөлшектері шабуыл жасады. Магниттік дауыл 1 қаңтарға дейін жалғасты. Meteoagent ауа райына сезімтал адамдарға арналған мобильді қосымшасының мәліметінше 2024 жылдың қаңтарында Күн белсенділігінің шыңы мына күндері болады:

• 2 қаңтар – K-Index 3 (төмен).
• 8–10 қаңтар — K-Index 3 (төмен).
• 14–15 қаңтар — K-Index 4 (орташа).
• 16–17 қаңтар — K-Index 3 (төмен).
• 19 қаңтар — K-Index 3 (төмен).

NOAA 13 қаңтарға дейін Күн белсенділігі төмен болады деп болжайды. Табиғатты қорғау, қоршаған ортаны қорғау және жаяу серуендеу бойынша маманданған журналист әрі фотограф Стюарт Батлер Күннің қарқынды белсенділігі 2024 жылы полярлық сәулелер мен электр желісінің бұзылуына әкеледі деп санайды. Алайда қаңтар айында мұндай оқиғалар күтілмейді.

Магнит дауылдарының әсері және қаңтар айына арналған кеңестер

Магниттік дауылдар егде жастағы және созылмалы аурулары бар адамдарға көбірек әсер етеді. Магнит дауылы қанның тұтқырлығын арттырады, газ алмасуды азайтады және тромбтардың пайда болу қаупін тудырады. Жердің геомагниттік белсенділігінің адамға әсері қан қысымының жоғарылауы немесе гипертониялық дағдарыс туындатуы ықтимал. Мигрень өршуі мүмкін. Ерекше қауіпті күндерде инфаркт пен инсульт жиі кездеседі. Магнит дауылдарының адамға әсер ету белгілері мынадай:

• жүрек соғысының жиілеуі;
• ұйқысыздық немесе ұйқышылдық;
• белсенділіктің төмендеуі, әлсіздік, бас айналу;
• денсаулықтың нашарлауы, буындар мен бұлшықеттің ауырсынуы.

Мына ұсыныстарды жасай отырып, магнит дауылдарының ағзаға әсерін азайтуға болады:

• Физикалық белсенділікті азайтыңыз.
• Ауыр заттарды көтермеңіз.
• Фаст-фуд жемеңіз немесе алкогольді ішімдік ішпеңіз.
• Жұмыс пен демалысты үйлестіріңіз.
• Түнде кем дегенде сегіз сағат ұйықтаңыз.
• Жалбыз, жаужапырақ және валериан тамырынан жасалған шайларды ішіңіз.
• Техникалармен жұмыс істеуді азайтыңыз.
• Көлік жүргізу кезінде абай болыңыз.

Таңертең жеңіл жаттығулар мен контрасты душ қабылдау қан айналымын жақсартады. Массаж сеансы денені босаңсытып, магнит дауылдары болған күндерден жеңіл өтуге көмектеседі.

Қаңтар салыстырмалы түрде қалыпты өтеді. Жер тұрғындары бірнеше тәулік бойы Күн белсенділігінің жоғарылауына тап болады. Магниттік дауылдар жүретін күндері өз жағдайыңызды бақылаңыз және мамандардың кеңестерін есте ұстаңыз.