22 сәуір – Жер күні: бұл күннің мәні неде және ол қалай атап өтіледі

Жыл сайын 22 сәуірде бүкіл әлемде адамзат Жер күнін атап өтеді, бұл біздің планеталық үйіміздің маңызын және оған қамқорлық жасауды еске салатын маңызды оқиға. Бұл күн жыл сайынғы қарапайым оқиға ғана емес, тіршілік ортамызда сақтау және қорғау үшін бірлігіміз бен жауапкершілігіміздің символы болды. Бұл мақалада біз Жер күнінің шығу тегін, оның маңызын және осы жаһандық қозғалысқа қалай қатыса алатынымызды қарастырамыз.

Тарих және мән-мағынасы

Жер күні идеясы 1960-жылдардың аяғы мен 1970-жылдардың басында пайда болды, ғылыми және қоғамдық қауымдастықтар ресурстарды қысқа мерзімді пайдалану мен ластану қаупі туралы біле бастады.

1972 жылы Стокгольмдегі Біріккен Ұлттар Ұйымының Қоршаған ортаны қорғау жөніндегі конференциясы қабылдаған Біріккен Ұлттар Ұйымының Қоршаған ортаны қорғау жөніндегі конференциясының декларациясында былай делінеді:

"Адам өз тіршілігін қамтамасыз ететін және оған интеллектуалды, адамгершілік, әлеуметтік және рухани даму мүмкіндіктерін беретін қоршаған ортаның жаратушысы және сонымен бірге жасаушысы болып саналады.

Адамзаттың ұзақ және азапты эволюциясы барысында біздің планетамызда ғылым мен техниканың жедел дамуы нәтижесінде адам көптеген жолмен және осы уақытқа дейін бұрын-соңды болмаған ауқымда қоршаған ортаны өзгерту қабілетіне ие болған кезеңге қол жеткізді. Табиғи және адам жасаған қоршаған ортаның екі аспектісі де олардың әл-ауқаты үшін және адамның негізгі құқықтарын, соның ішінде өмірдің өзіне деген құқықты жүзеге асыру үшін өте маңызды.

Қоршаған ортаның сапасын сақтау мен жақсарту – әлемдегі барлық ел халықтарының әл-ауқаты мен экономикалық дамуына әсер ететін маңызды мәселе; бұл бүкіл әлем халықтарының ерік-жігерінің көрінісі және барлық ел үкіметтерінің міндеті".

Содан бері Жер күні ғаламшарға деген қамқорлығын білдіру және оны қорғауға күш салу үшін әлемдік қоғамның алаңына айналды.

Жер күні бізге бұл планетаның тұрғындары ғана емес, оның қамқоршылары екенімізді еске салады. Бұл біздің әрекеттерімізді және сол істеріміздің қоршаған ортаға әсері туралы ойланатын уақыт.

Ол бізді табиғи ресурстарды сақтауға, шығарындылар мен ластануды азайтуға және тұрақты және экологиялық жауапкершілікпен сүретін өмір салтымызды құруға бағытталған іс-шараларға шақырады.

Бұл күнді БҰҰ сайтында былай деп сипаттаған:

"Осы Халықаралық Жер-ана күнінде біз бәріміз әлемге адамдар мен планетаның игілігі үшін жұмыс істейтін тұрақты экономика қажет екенін түсінуіміз керек. Біз адам мен табиғаттың үйлесімділігіне ұмтылуымыз керек. Халықаралық Жер-ана күні бізге планетаны сақтау үшін адамзаттың алдында тұрған қиын міндеттер туралы білуге мүмкіндік береді".

2009 жылы Бас Ассамблея қазіргі және болашақ ұрпақтың экономикалық, әлеуметтік және экологиялық қажеттіліктері арасындағы әділ тепе-теңдікке қол жеткізу үшін табиғатпен және жер планетасымен үйлесімде ықпал ету қажет екенін мойындай отырып, 22 сәуірді Халықаралық Жер-ана күні деп жариялау туралы қаулы шығарған.

Осы арқылы Бас Ассамблея барлық мүше мемлекетті, Біріккен Ұлттар Ұйымы жүйесінің ұйымдарын, халықаралық, аймақтық және субөңірлік ұйымдарды, азаматтық қоғамды, үкіметтік емес ұйымдарды және тиісті мүдделі тараптарды Халықаралық Жер-ана күнін атап өтуге және бұл туралы хабардар етуге шақырады.

БҰҰ бас хатшысы Антониу Гутерриш 2021 жылы мынадай мәлімдеме жасаған:

"Адамзат құрдымға кету алдында тұр. Біз тропикалық дауылдар мен орман өртінің көбейіп кеткенін көріп отырмыз. Сондай-ақ мұздықтардың еруі де рекордтық деңгейге жетті. Мұның бәрі жаһандық жылынумен байланысты. Былтыр орташа темперутара индустрияға дейінгі дәуірмен салыстырғанда 1,2 градусқа жоғары болды. Ғалымдар қауіпті меже 1,5 градус екенін айтады. Біз ақырындап сол көрсеткішке жақындап келе жатырмыз".

Жер күніне қалай қатысамыз

Жер күніне қатысудың көптеген жолы бар. Жергілікті экологиялық іс-шараларға қатысудан бастап, күнделікті өмірге экологиялық тәжірибені енгізуге дейін әр қадам маңызды болмақ. Ағаш отырғызу, жағажайлардағы қоқыстарды тазарту, баламалы энергия көздерін пайдалану, бір реттік материалдарды тұтынуды азайту – жерді сақтауға үлес қосудың кейбір жолдары ғана.

1. Жергілікті іс-шараларға қатысыңыз

Көптеген қала мен қауымдастық қоқыс жинау, ағаш отырғызу, экологиялық серуендеу және білім беру іс-шаралары сияқты Жер күніне арналған түрлі шара ұйымдастырады. Тікелей әрекеттеріңізбен қоршаған орта жағдайына оң үлесіңізді қосу үшін, өзіңіз тұратын аймақтағы осындай іс-шараларға қосылыңыз.

2. Ағаш отырғызыңыз

Ағаштар экологиялық тепе-теңдікті сақтауда маңызды рөл атқарады. Ағаш отырғызу – қоршаған ортаны көркейтудің ғана емес, сонымен қатар планетамызды сау етудің тамаша тәсілі. Сіз ұйымдасқан ағаш отырғызу шараларына қосыла аласыз немесе өз аулаңызда немесе саябақта ағаш отырғыза аласыз.

3. Пластмассаны пайдалануды азайтыңыз

Бір рет қолданылатын пластиктен жасалған бұйымдар қоршаған ортаға үлкен проблемаға айналды. Қайта пайдалануға болатын контейнерлер мен тот баспайтын болаттан немесе шыныдан жасалған бөтелкелер сияқты баламаларға ауысу арқылы пластикалық бөтелкелерді, сөмкелер мен ыдыстарды пайдалануды азайтуға тырысыңыз.

4. Экологиялық сапарлар

Мүмкіндігінше автокөліктің орнына қоғамдық көлікті, велосипедті қолданыңыз немесе тіпті жаяу жүріп көріңіз. Бұл көмірқышқыл газының шығарындыларын азайтуға көмектесіп қана қоймайды, сонымен қатар өзіңізге де саулық береді.

5. Білім беру іс шараларына қатысыңыз

Ақпараттандыру және оқыту – қоршаған ортаны қорғаудағы маңызды қадамдар. Біздің планетамыздың алдында тұрған мәселелер мен оларды шешу үшін қандай әрекеттер жасауға болатыны туралы көбірек білу үшін дәрістерге, вебинарларға және пікірталастарға қатысыңыз.

6. Қалай көмектесе алатыныңызды сұраңыз

Аймағыңыздағы қоршаған ортаны қорғауға қалай үлес қоса алатыныңызды білу үшін жергілікті қоршаған ортаны қорғау ұйымдарына немесе қайырымдылық ұйымдарына хабарласыңыз.

Жаһандық достастық

Жер күні де жаһандық достастықтың уақыты. Біз әлемді таза әрі көгалдандыру үшін әлемнің түкпір-түкпірінен мемлекеттердің, үкіметтік емес ұйымдардың, бизнес пен қарапайым адамдардың қалай бірігетініне куә боламыз.

Бұл күн біздің планетамызды болашақ ұрпақ үшін қорғауда бірлескен күш-жігермен ғана нақты өзгерістерге қол жеткізе алатынымызды көрсетеді.

Сайып келгенде, Жер күні – біздің ғарыштағы үйіміздің осал екенін және біздің назарымыз бен қамқорлығымызды қажет ететінін еске салады. Бұл біздің табиғат алдындағы міндеттемелерімізді еске түсіретін және тұрақты болашақты құруға үлес қосатын күн. Бұл күнді әлемге және Жер планетасындағы өмірімізге оң өзгерістер енгізу мүмкіндігі ретінде пайдаланайық.