Теріні күннен қорғау: қатты ыстықта теріңізге зақым келмес үшін не істеу керек

Күннің астында ұзақ уақыт өткізгенде тері қызарып, дуылдап, күлдірейді. Бұл күнге күюдің симптомдары. Материалымызда бұдан қалай құтылуға болатынын сарапшылар мен салалық басылымдар арқылы түсіндіреміз.

Күнге күюдің қаупі

Жазда күн сәулелері белсенді, сондықтан табиғат аясында өткізген осы уақытта теріңіз күнге күйіп қалуы мүмкін. Күн сәулесі неге және қалай теріні күйдіретінін NUR.KZ басылымына North Jersey Oral & Maxillofacial Surgery клиникасының маманы, медицина ғылымдарының докторы Джерри Фридман былай деп түсіндіреді:

Күнге күйіп қалу – ультракүлгін күн сәулесінің әсерінен болатын радиациялық күйік түрі. Ультракүлгін сәулелер терінің ашық жерлерін зақымдайды, содан кейін сіздің иммундық жүйеңіз емдеуді тездету үшін осы аймақта қан ағымын арттыру арқылы табиғи түрде жауап береді. Бұл қызару мен қабынуды туғызады.

Терінің зақымдануына байланысты күнге күю 1 және 2 дәрежеде болады:

• Бірінші дәреже терінің сыртқы қабатының зақымдалуымен сипатталады (эпидермис).
• Екінші дәреже – терінің жоғарғы және ортаңғы қабатының зақымдануы (дерма), ол күлдірейді.

Күнге күйіп қалу мүмкіндігі ақшыл терісі бар адамдарда (одан қорғалмаған және күңгірт адамдар) және ультракүлгін сәулелерге сезімталдықты арттыратын фотосенсибилизациялық препараттарды қабылдайтындарда әлдеқайда жоғары. Healthline медициналық басылымы күн сәулесінің әсеріне сезімталдық адам жасына, тұқым қуалаушылыққа, өмір салтына және дененің жалпы жағдайына байланысты деп жазады. Темекі шегушілер, қант диабеті, семіздік және салмақ жетіспеушілігі бар адамдар күн сәулесінде жиі күйіп қалады.

Тікелей күн сәулесіне шықпай-ақ күйіп қалу қаупі бар. Тері судан, құмнан және қардан шағылысатын жарқыл арқылы да зиян келтіруі мүмкін. Сондықтан жағажайда ғана емес, қарлы тауларда да қауіпсіздік шараларын сақтаңыз.

Күнге күйгенде тері қашан қалпына келеді?

Жеңіл симптомдар (қызару, қышу және ісіну) 3-5 күннен кейін кетеді, ал орташа деңгейдегі күюдің салдары жойылуына бір апта қажет. Yanre Fitness компаниясының негізін салған әрі медициналық сауат жөніндегі біліктілігі бар маман Джордж Янг осындай проблемаға тап болған NUR.KZ оқырмандарын сабырлы болуға шақырады:

Бірнеше күннен кейін қызару мен ауырсыну сезімі басылады, тері қабыршақтана бастайды. Орташа күйіктер шамамен бір апта ішінде жойылады. Осы уақытта терінің қызаруы мен ісінуі айқынырақ болады және қатты ауырсынуды туғызуы мүмкін. Күлбіреніп, қатты күйіп қалудан айығу үшін бір аптадан астам уақыт кетуі мүмкін және дәрігердің кеңесі қажет болуы мүмкін. Ұзақ мерзімді күнге күйіп қалу терінің ұзақ мерзімді зақымдалуына және терінің қатерлі ісігінің ықтималдығына әкелуі мүмкін.

PubMed медициналық басылымы да күнге күюдің тері қатерлі ісігі қаупін жоғарылататынын жазады. АҚШ Ұлттық онкология институтының мамандары адамдар күн сәулесіне сезімтал болса, терісі күйіп қалу қаупіне душар болатынын айтады, сондықтан олар онкологиялық аурудың өршуіне тап болуы әбден мүмкін. Олардың ішіндегі ең қауіптісі – меланома, ол ересектерде де, балаларда да болуы мүмкін.

Күнге күйіп қалғандар не істемеуі керек?

Күнге күйген соң симптоматикалық емдеу қолданылады, көбінесе тері өздігінен қалпына келеді, бірақ бұл үшін оған жеткілікті уақыт қажет болады.

Күнге күйіп қалған соң оны қалай емдеуге болады? Ең алдымен, Мейо клиникасының мамандары рецептсіз сатылатын анестетикті (жергілікті ауырсынуды басатын таблеткалар немесе гель қолайлы) қабылдауға және терінің зақымданған аймағына салқын компресс қолдануға кеңес береді. Егер зақым айтарлықтай үлкен болса, салқын сода ваннасын қабылдаңыз (бір ваннаға 60 г). Ауырсынуды жеңілдету үшін теріні күніне бірнеше рет 10 минут салқындатыңыз, бірақ мұзды қолданбаңыз.

Терлеу кезінде жоғалған сұйықтықтың орнын толтыру және дегидратацияның алдын алу үшін көбірек су ішіңіз. Алкоголь ішуден аулақ болыңыз: алкоголь суды ағзадан шығарады.

Тезірек жазылсын десеңіз, күйікке не жағуға болады? Күйген жерді ылғалдандырғышпен немесе алоэ верамен үнемі майлаңыз, деп кеңес берді Gya Labs клиникалық дерматологы, америкалық Дерматология кеңесінің мүшесі Джейк Вудс NUR.KZ басылымына:

Теріні тыныштандыру және шамадан тыс құрғақтықты болдырмау үшін жұмсақ ылғалдандырғышты немесе алоэ вера гелін жағыңыз.

My Food Allergy Team медициналық сайтының авторы, Дерматология медицина ғылымдарының кандидаты Анна Чакон да мұнымен келісіп отыр. Ол күннің күйіп қалуымен кейбір дәрі-дәрмектер жағдайды нашарлатуы мүмкін екенін ескертіп отыр:

Құрамында вазелин, бензокаин немесе лидокаины бар препараттарды қолданудан аулақ болыңыз. Олар терідегі жылуды ұстай алады немесе аллергиялық реакциялар тудыруы мүмкін.

Ал егер теріңіз күлдіреп қалса, оны қасымаңыз, жұлып тастамаңыз, күлдіреудің беті ашылып кетсе, терінің зақымдалған бөлігін таза қайшымен кесіп алып тастап, жараны сабын сумен тазалап, үстіне антибиотигі бар мазь жағып, тері күюінен қорғайтын медициналық матамен таңып қойыңыз.

Зақымдалған жерде қышу пайда болса, антигистамин ішіңіз. Бірнеше күннен кейін тері қабыршақтана бастайды, алдын ала салқындатылған ылғалдандырғышты қолдануды жалғастырыңыз.

Ашық күндерде күнге күйіп қалу көздің айналасында да пайда болуы мүмкін, бұл көз қабығының қабынуын тудырады — фотокератит. AmBari Nutrition компаниясының негізін қалаушы, бариатриялық хирург және медицина ғылымдарының докторы Кевин Хаффман бұл жағдайда не істеу керегін айтты:

Көзіңізге таза, салқын ағын суға малынған сүлгіні жағыңыз. Көздің күйіп қалу белгілері толығымен жойылғанша контактілі линзаларды пайдалануға болмайды. Көзіңізді сүртпеңіз.

Зақымдалған тері өте сезімтал, сондықтан емделмес бұрын күн сәулесінің әсерін шектеңіз. Егер сыртқа шығуыңыз керек болса, қолдарыңыз бен аяқтарыңызды жабатын кең жиекті телпек пен жеңіл, ауа өтетін матадан жасалған киім киіңіз.

Жазда күн ванналары жиі күйіп қалады. Егер сіз SPF құралдарын кем дегенде 30 күн үнемі қолдансаңыз (тіпті көлеңкеде болса да), ұзын киім киіп, ультракүлгін сәуле ең белсенді болған кезде күн сәулесінің әсерін сағат 10-нан 16-ға дейін шектесеңіз, одан аулақ боласыз.

Жаздыкүні күн сәулесіне күйіп қалу жағдайлары өте көп. Егер сіз SPF кремін кем дегенде 30 күн қорғанысын үнемі қолдансаңыз (тіпті көлеңкеде болса да), ұзын киім киіп, ультракүлгін сәуле ең белсенді болған кезде күн сәулесінің әсерін сағат 10-нан 16-ға дейін шектесеңіз, одан аулақ боласыз.

Ескерту! Бұл мақаламыз мәлімет беру үшін ғана жазылды. Ондағы кеңестерді дәрігердің кеңесінен өтпей тұрып қолданбау керек.

Дереккөз:

1. Daniel Yetman. How Quickly Can You Heal Sunburn? // Healthline. — 2023. — April 14. — Режим доступа: https://www.healthline.com/health/how-to-heal-sunburn-fast
2. Shaowei Wu, Eunyoung Cho, Wen-Qing Li. History of Severe Sunburn and Risk of Skin Cancer Among Women and Men in 2 Prospective Cohort Studies // PubMed. — 2016. — May 1. — 183(9). — 824–33. — Режим доступа: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27045074/

Рецензиялаушы — жоғары санаттағы дәрігер Михайленко Людмила Анатольевна.