Әлемдегі мемлекет басшыларына жасалған қастандықтар

Әлем тарихында көптеген мемлекеттің президенттеріне жасалған қастандық әрекеттері туралы көптеген оқиға бар. Бұл оқиғалар жиі саяси тұрақсыздықтың, қоғамдағы әлеуметтік шиеленістің және кейде жеке бас мүдделерінің көрінісі болып саналады. Осы мақалада біз бірнеше елдің президенттеріне жасалған қастандық әрекеттеріне тоқталамыз.

АҚШ

Авраам Линкольн: 1865 жылы 14 сәуірде АҚШ президенті Авраам Линкольн Джон Уилкс Бут деген актердің қолынан қаза тапты. Линкольн азаматтық соғыстан кейін елді біріктіруге тырысып жатқан кезде өлтірілген еді. Бұл оқиға Америка тарихындағы ең трагедиялық және маңызды сәттердің бірі болды.

Джеймс А. Гарфилд: 1881 жылы 2 шілдеде Чарльз Гито атты адам Вашингтонда АҚШ президенті Джеймс А. Гарфилдке оқ атып, жаралады. Президент жарақатынан 11 апта өткен соң қайтыс болды. Бұл оқиға мемлекетте қауіпсіздік шараларын күшейту қажеттілігін көрсетті.

Джон Ф. Кеннеди: 1963 жылы 22 қарашада АҚШ президенті Джон Ф. Кеннеди Техас штатының Даллас қаласында кісі қолынан қаза тапты. Ли Харви Освальд деген күдікті оқ атты деп танылды, бірақ ол да көп ұзамай өлтірілді. Бұл оқиға АҚШ тарихындағы ең әйгілі қастандықтардың бірі саналады.

Үндістан

Индира Ганди: 1984 жылы 31 қазанда Үндістан премьер-министрі Индира Ганди өзінің екі оққағарының қолынан өлтірілді. Бұл қастандық сикх көтерілісшілерінің наразылығы аясында болды. Индира Гандидің өлімі елде үлкен толқулар мен қақтығыстарға әкелді.

Раджив Ганди: 1991 жылы 21 мамырда Индир Гандидің ұлы, бұрынғы премьер-министр Раджив Ганди Тамил елінің тәуелсіздік қозғалысы мүшелерінің жанкештілік шабуылы нәтижесінде қаза тапты. Бұл қастандық Үндістандағы саяси тұрақсыздықты одан әрі күшейтті.

Африка

Анвар Садат: 1981 жылы 6 қазанда Мысыр президенті Анвар Садат әскери парад кезінде радикал исламшыл топтардың қолынан қаза тапты. Садаттың өлімі Таяу Шығыстағы тұрақсыздықты одан әрі тереңдетті.

Латын Америкасы

Хайме Рольдос: Эквадор президенті Хайме Рольдос 1981 жылы 24 мамырда әуе апатынан қаза тапты. Бұл оқиға көптеген адамдардың ойынша, саяси қастандық болды.

Сальвадор Альенде: 1973 жылы 11 қыркүйекте Чили президенті Сальвадор Альенде әскерилердің төңкерісі кезінде қаза тапты. Бұл оқиға елде ұзақ жылдар бойы созылған әскери диктатураның басталуына себеп болды.

Мексика

Франсиско Мадеро: Мексика президенті Франсиско Мадеро 1913 жылы қастандықпен өлтірілді. Бұл оқиға кезінде ол елдегі төңкерістен кейін тұтқындалып, кейін өлтірілді. Оның өлімі Мексика төңкерісі кезінде үлкен тұрақсыздыққа әкелді.

Либерия

Уильям Толберт: Либерия президенті Уильям Толберт 1980 жылы әскери төңкеріс кезінде өлтірілді. Бұл төңкерісті кіші сержант Самюэль Доу басқарды. Толберттің өлімі Либериядағы ұзақ жылдар бойы жалғасқан азаматтық соғыстың басталуына себеп болды.

Руанда

Жювеналь Хабьяримана: Руанда президенті Жювеналь Хабьяримана 1994 жылы 6 сәуірде ұшағында қастандыққа ұшырады. Бұл оқиға Руандадағы геноцидтің басталуына себеп болды, онда 800,000-нан астам адам қаза тапты.

Бурунди

Мельхиор Ндадайе: Бурунди президенті Мельхиор Ндадайе 1993 жылы әскери төңкеріс кезінде өлтірілді. Бұл оның елдегі алғашқы демократиялық жолмен сайланған президенті болғаннан кейінгі оқиға еді. Оның өлімі Бурундидегі азаматтық соғыстың басталуына түрткі болды.

Гвинея-Бисау

Жуан Бернарду Виейра: Гвинея-Бисаудың президенті Жуан Бернарду Виейра 2009 жылы қастандықпен өлтірілді. Бұл қастандық қарулы күштердің ішіндегі ішкі қақтығыстармен байланысты болды.

Филиппиндер

Бениньо Акино: 1983 жылы Бениньо "Ниной" Акино Филиппиндердегі оппозициялық саясаткер ретінде Маркос диктатурасына қарсы күрес жүргізген. Ол Филиппиндерге оралған кезде Манила әуежайында атып өлтірілді. Оның өлімі Маркосқа қарсы халық наразылығын күшейтті.

Доминикан Республикасы

Рафаэль Трухильо: 1961 жылы Доминикан Республикасы президенті Рафаэль Трухильо қастандықпен өлтірілді. Ол елді ұзақ жылдар бойы қатал диктатурамен басқарған болатын. Оның өлімі Доминикан Республикасындағы саяси жағдайды өзгертті.

Ливан

Башир Жмайель: 1982 жылы Ливан президенті Башир Жмайель қастандықпен өлтірілді. Бұл қастандық оның ант беру рәсімінен бірнеше апта бұрын болды және елдегі азаматтық соғысқа үлкен әсер етті.

Бешир Жмайель 1983 жылы 14 қыркүйекте Бейруттағы ахрафия, ашрафия христиан кварталындағы Фаланга партиясының кеңсесінде өткен жиналыста бомба жарылысынан қаза тапты.

Бұл оқиғалар президенттерге жасалған қастандық әрекеттерінің қаншалықты саяси және әлеуметтік маңызды екенін көрсетеді. Олар тек қана бір адамның өмірін емес, сонымен қатар бүкіл елдің болашағына әсер етуі мүмкін. Әрбір осындай қастандық әрекеті мемлекеттің тарихында ерекше орын алып, адам өлімі болғанымен, қоғамның дамуына да, құлдырауына да ықпал еткен жағдайлар бар.

Осы мақалада тек кейбір қастандық әрекеттері қарастырылды, ал әлем тарихында бұдан да көп оқиғалар орын алған. Президенттерге жасалған қастандықтар саяси күрестің бір бөлігі болып саналады және олардың себептері мен салдары әрқашан күрделі әрі көпқырлы.