Қазақстанда қалай ипотекаға пәтер сатып алуға болады

Қазақстандықтардың дені баспана сатып алу үшін ипотекаға жүгінеді. Бірақ мұндай мәміленің өзіндік ерекшеліктері мен кілтипандары бар. "Крыша" порталының мамандары ипотеканы қалай рәсімдеуге болатынын айтып берді.

Қазақстандықтардың басым бөлігінде несие алмай-ақ өз қаражатына пәтер немесе үй сатып алу мүмкіндігі жоқ. Ондай жағдайда азаматтар ипотека алу үшін банктерге жүгінеді. Ең бастысы ипотека алу кезінде әр қадамды дұрыс жоспарлау маңызды.

Банк іздеу

Мысалы, алдымен жеңілдетілген ипотекалық бағдарламалардың бар-жоғын, сондай-ақ олар қандай шарттарда берілетінін біліп алуға болады. Қолайлы бағдарлама табылмаған жағдайда әр түрлі банктердің нарықтық ұсыныстарын салыстырып, алдын ала есептеулер жүргізу керек.

Неге назар аудару керек:

• бастапқы жарна мөлшеріне;
• жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесіне (ЖТСМ);
• несие шарттарына;
• ай сайынғы төлемдерге.

Алғашқы салым неғұрлым көп болса, соғұрлым несие мен төлемдердің өзі азаяды. ЖТСМ және несие мерзімі ұзақ болған жағдайда ай сайынғы төлемдер мен артық төлемдер жоғары болады. Сондай-ақ қолжетімді несие сомасын, кепілге қою туралы талаптарды, артық төлем сомасын, несие өтеуі кешіктірілген жағдайдағы айыппұл мөлшерін және бірлескен қарыз алушыны тарту мүмкіндігі туралы толығырақ біліп алу қажет.

Әр түрлі банктерде кеңес алғаннан кейін сіз ең қолайлы шарттарды ұсынатын бір банкті таңдай аласыз.

Баспана іздеу

Сатып алынатын тұрғын үй көбіне ипотеканың кепіліне айналады. Банктер оған көбірек талап қоятын болады.

Мысалы, бастапқы нарық үшін учаскеге, сәулет-жоспарлау тапсырмасына және құрылыс жобасына рұқсат қағаз болуы шарт. Үй салынып бітпеген жағдайда Қазақстандық тұрғын үй компаниясының кепілдігі туралы құжат берілуге тиіс, ал салынып бітсе, пайдалануға беру актісі туралы жазылған құжат болуы керек.

Қайталама нарыққа қатысты талаптар өзгешелеу. Соның бірі құрылыс жылына байланысты. Әдетте, ипотека бойынша 50 жылдан аспаған үйлер берілуі мүмкін. Бұл ретте ғимараттың өзі кірпіштен, монолиттен немесе панельден салынуы керек.

Маңызды талаптардың бірі – қандай да бір үйге ипотека алу кезінде таңдалған тұрғын үйде заңсыз қайта құрылыс жүргізілмеуге тиіс. Ондай үйлерге банк ипотеканы беруден бас тартады.

Банктік ипотекаға өтініш беру

Банкке бармас бұрын қазақстандық сатып алынған тұрғын үйге баға беруі керек. Ол үшін тиісті лицензиясы бар жеке бағалаушының көмегіне жүгінуге болады, қызмет құны шамамен 15 мың теңгені құрайды.

Содан кейін банкке өтініш беру керек. Ол үшін мынадай құжаттарды дайындау қажет:

• жеке куәлік;
• соңғы 6 айдағы зейнетақы қорынан үзінді көшірме;
• отбасы жағдайы туралы анықтама, бар болған жағдайда неке туралы куәлік және балалардың туу туралы куәліктері;
• сатып алынатын объектіге құқық белгілейтін құжаттар:
• сатып алу-сату шарты, сыйға тарту туралы құжат, мұрагерлік туралы куәлік;
• бағалау есебі және т.б.

Қажет болған жағдайда банк басқа да құжаттарды талап ете алатынын ескерген жөн.

Тұрғын үйді сақтандыру

Өтінішіңіз мақұлданғаннан кейін сатып алынған тұрғын үйді сақтандыру қажет. Бұл міндетті процедура. Сақтандыру тек бір жылға жарамды, бірақ ол үнемі жаңартылып отыруы керек.

Бірақ сақтандыру компаниясы мен тәуекелдер тізімін таңдау қызметі тегін. Сақтандыру құны ипотеканың мөлшеріне байланысты. Ипотеканың өтелген мөлшеріне байланысты сақтандыру сыйақысы да төмендей бастайды.

Мысалы, 30 миллион теңгеге ипотекаға өтініш бергенде, бірінші жылы сақтандыру сыйақысы шамамен 70 мың теңгені құрайтын болады.

Келісімшарт жасасу

Сатып алу-сату шарты нотариуста жасалады. Қызмет құны 4 айлық есептік көрсеткішті (АЕК) немесе 2023 жылы 13 800 теңгені құрайды. Әдетте бұл соманы сатушы мен сатып алушы екіге бөледі.

Сарапшылардың пікірінше, келісімшарт жасасқан кезде жеңілдіктер алу үшін банктен ипотекалық несие туралы хабарлама ұсынуға болады.

Сондай-ақ мәмілеге байланысты жұбайының келісімін рәсімдеу үшін 1,5 АЕК (5 175 теңге) төлеу керек. Адам некеге тұрмаған жағдайда бойдақ екендігі туралы анықтама алуы керек – ол қызмет 0,5 АЕК (1 725 теңге) тұрады.

Кейін сатып алушы сатушыға бастапқы жарнаны төлеп, тұрғын үйге меншік құқығын тіркейді. Ал нотариус сатып алу-сату шартын тіркеу туралы ақпаратты банкке жібереді.

Ипотекалық келісімге қол қою

Келісімшарт кредит алған сатып алушы мен банк арасында жазбаша түрде жасалады. Тараптардың өтініші бойынша нотариалдық куәлік те алуға болады.

Бұл ретте тұрғын үйге қатысты меншіктік құқықты белгілейтін құжаттардың түпнұсқалары (сатып алу-сату шарты, тіркеу куәлігі) банкке беріледі және несие толық өтелгенге дейін банкте сақталады.

Одан соң кепілді тіркеуге көшу керек. Оны мемлекеттік тіркеуден өткізу үшін халыққа қызмет көрсету орталығына жүгінуге болады немесе онлайн түрде рәсімдеуге болады. Мүлікке ауыртпалық салудың өзін нотариус арқылы куәландыру міндетті емес.

Баспананың толық құнын төлеу

Сатып алынған үйді кепілдікке тіркегеннен кейін банк сатып алушыға ипотекалық ақшаны береді. Қазақстандық барлық соманы сатушыға аударуға тиіс.

Банктің тұрғын үйге ауыртпалығы сатушымен толық есеп айырысудан кейін салынады. Кейін ғана мәміле ресми түрде аяқталды деп есептеледі және сатып алынған тұрғын үйге көшуге болады.