Мұнайға тәуелділік және жоғары инфляция: халықаралық рейтинг агенттігі Қазақстанға қандай баға берді

Қазақстанның рейтингі "BBB" болды. Бұл ел экономикасы үшін нені білдіретінін және халықаралық сарапшылар алдағы екі жылға қандай даму болжамын жасағанын KAZ.NUR.KZ материалынан оқыңыздар.

Америкалық Fitch корпорациясы –"Үлкен үштік" деп аталатын үш халықаралық рейтинг агенттіктерінің бірі. Оған сондай-ақ Standard & Poor's және Moody's кіреді.

Бұл корпорациялардың рейтингтері компаниялардың және тіпті елдердің қаржылық жағдайын бағалау үшін жасалады, яғни инвестициялардың өміршеңдігі дефолт ықтималдығына (инвесторлар салған ақшаның қайтарылмауы) қатысты бағаланады.

Яғни рейтинг неғұрлым жоғары болса, инвесторлар салған инвестициясының қайтарыларына сенімді болады. Тиісінше, экономиканы дамыту үшін елге көбірек ақша түседі. Осылайша, Қазақстанның шетел валютасындағы ұзақ мерзімді дефолт рейтингі бұрын жарияланған болатын, ол тұрақты болжаммен "BBB" деңгейінде қалды.

Бұл елдің несиелік қабілетіне қатысты тәуекелді күту айтарлықтай төмен, ал экономика несие берушілер мен инвесторлар алдындағы міндеттемелерді өтеуге қабілетті дегенді білдіреді. Алайда Fitch Қазақстан экономикасының кейбір келеңсіз тұстарын да атап өтті.

Бағалаудың оң тұстары

Агенттік Қазақстанның шокқа төзімді екенін, сондай-ақ сыртқы және бюджеттік мемлекеттік баланстар мен мұнай кірістерінен жинақтары бар екенін көрсетеді.

Мысалы, ресми халықаралық резервтердің көлемі 37,8 миллиард доллар болды, бұл өткен жылдың наурыз айының соңындағы көрсеткіштен 1,6 миллиард долларға көп. Ал Ұлттық қордың шетел валютасындағы активтері 60,7 миллиард долларға (2,3 миллиард долларға өсті) жетіп, жалпы ішкі өнімнің 36 пайызына тең.

Сондай-ақ валюталық резервтердің ұлғаюын, ағымдағы шот тапшылығының 2025 жылы ЖІӨ-нің 2,5 пайызға дейін төмендеуін және мемлекеттік қарыздың төмен деңгейінің сақталуы болжанады. Ал жаңадан енгізілген бюджеттік ережелер Ұлттық қордан шығыстар мен алулардың өсуін шектеуге ықпал етуі тиіс: үкімет трансферттерді 2023 жылы 4 трлн теңгеден (ЖІӨ-нің 3,3 пайызы) 2024 жылы 3,6 трлн теңгеге дейін және одан әрі 2 трлн теңгеге дейін қысқартуды жоспарлап отыр.

Сонымен қатар басқа салаларда салыстырмалы түрде жағымсыз болжамдар сақталады.

Сарапшылар ЖІӨ өсімі 2024 жылы 3,8 пайызға (2023 жылы 5,1 пайыз) дейін баяулайды деп болжайды. Бұл инвестициялардың, құрылыстың және несие берудің баяулауына, сондай-ақ сәуір айында елдің солтүстік-батысында болған қатты су тасқынының аздап баяулауына байланысты.

Fitch болжамы бойынша инфляция 2024 жылы орта есеппен 8,6 пайыз, 2025 жылы 7,5 пайыз болады. Бұл Ұлттық Банктің 5 пайыздық орта мерзімді мақсатынан және "ВВ" санаты бойынша ағымдағы медианалық мәннен 5,9 пайыздан жоғары.

Дегенмен 2025 жылы мұнай өндіру есебінен ЖІӨ өсімі 5 пайыз болады деп күтілуде. Ал экономиканың көлік секторын дамыту перспективалары мен жаңартылатын энергия көздеріне жаңа инвестициялар болғанымен, ЖІӨ құрылымында энергетикалық емес сектордың үлесі жеткіліксіз болып қалады.

Басқаша айтқанда, елдің жалпы ұзақ мерзімді дефолт рейтингі тұрақты болып қалады, бұл Қазақстан инвестиция үшін тартымды бағыт саналады және 2025 жылға қарай экономиканың жағдайы жақсаруы тиіс.