Әрбір бесінші азамат төлем уақытын кешіктіреді: сарапшылар Қазақстандағы несие жағдайы өте қиын екенін айтты

Қаржы реттеушісінің мәліметінше, тұтынушылық несиелер бойынша мерзімі өткен несиелердің үлесі статистикалық деректерден үш есе жоғары болып шықты. Бұл ретте әрбір бесінші қарыз алушы борышкерге айналды. Толығырақ KAZ.NUR.KZ материалында.

Тұтынушылық несиелер – қазақстандықтардың әртүрлі техника мен мүлікті сатып алу үшін алатын несиелері. Оларға бөліп төлеу мен шағын несиелер де кіреді.

23 мамырда Қаржы реттеушісі төрағасының орынбасары Олжас Қизатов 2024 жылғы сәуірдегі жағдай бойынша тұтынушылық несиелердің жалпы сомасы 14,2 трлн теңге болғанын хабарлады. Бұл ретте оны 8,4 млн адам рәсімдеген.

Оның ішінде 90 күннен астам мерзімі өткен несиелердің үлесі (NPL 90+) шамамен 1,6 трлн теңге (11,3 пайыз) болды. Ал мұндай борышкерлердің 1,5 миллионы іс жүзінде дефолтқа тап болды, бұл қарыз алушылардың жалпы санының 17,9 пайызы.

Алайда Tengenomika Telegram арнасының сарапшылары атап өткендей, бұрын банктік несиелер бойынша статистикалық деректер бірнеше есе төмен болған. Алайда кейбір деректер ресми түрде жарияланбаған.

Деректер сәйкеспейді

Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің бұдан бұрын хабарлағанындай, ағымдағы жылдың наурыз айында халыққа екінші деңгейлі банктерден берілген несиелер 1,7 пайызға (17,5 трлн теңгеге) дейін өсті ( 2024 жылдың басынан – 5 ,1 пайызға).

Олардың құрылымында ипотекалық несиелер көлемі 0,7 пайызға (5,4 трлн теңгеге дейін), ал тұтынушылық несиелер 2,1 пайызға (10,9 трлн теңгеге дейін) өсті.

"Сонымен қатар жеке тұлғалар портфелінде NPL 90+ несиелерінің деңгейі 3,7 пайыз немесе 650 млрд теңгені құрады (2024 жылғы 1 қаңтарда – 3,4 пайыз немесе 575 млрд теңге). Бірақ тұтынушылық несиелерде NPL 90+ туралы ақпарат ашылмайды", - дейді сарапшылар.

Яғни екінші деңгейлі банктер бойынша статистикалық деректер Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің төрағасының орынбасары жариялаған деректерден төмен болып шықты. Ал тұтынушылық несиелер бойынша төленбеген қарыздар үлесінде айырмашылық бар, бірақ оның қандай тұтынушылық несиені құрайтыны белгісіз.

Жағдай қиын

Сарапшылар ҚНРДА қаржы нарығына ай сайынғы шолуында микроқаржы ұйымдары (МҚҰ) туралы жедел деректерді жариялауды тоқтатқанын атап өтті. Сондықтан олардың несие портфелінің жағдайы туралы өзекті деректер жоқ.

"Соңғы деректер тек 2024 жылдың 1 қаңтарына ғана қолжетімді, оның ішінде жеке тұлғаларға берілген несиелер 1,3 трлн теңге болды, онда NPL 90+ деңгейі 6,6 пайызды немесе небәрі 86 миллиард теңгені құрады.

Сондай-ақ 2023 жылдың 4-тоқсанында ҚНРДА микроқаржы ұйымдары үшін 12 дерлік заң бұзушылықты анықтады, оның ішінде мемлекеттік кредиттік бюроға ақпарат бермеу, сенімсіз есеп беру, пруденциалдық нормативтерді сақтамау және сенімсіз нормативтік қаржылық есептілік ұсыну", - делінген Tengenomika парақшасында.

Бұл ретте Қаржы реттеушісінің 2023 жылғы банк секторын қадағалау стресс-тестілеу туралы есебінде 2023 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша қамтамасыз етілмеген тұтынушылық және автокредиттер портфеліндегі "3-сатының" үлесі 9,7 пайыз болғаны көрсетілген.

Ал "3-сатыдағы" бұл несиелер несиелік тәуекелді (соның ішінде 90 күннен астам мерзімі өткен дефолтты) іске асыруды көрсетеді және кеңірек мүмкіндіктерді қамтиды. Сондықтан сарапшылар олардың портфель сапасының неғұрлым объективті көрсеткіші болып саналатынын атап өтеді.

"Жеке тұлғаларға берілген несиелер бойынша NPL 90+ (соның ішінде тұтынушылық несиелер) екінші деңгейлі банктер бойынша шамамен 3,7 пайыздан (мұнда портфель 17,5 трлн теңге) қазақстандықтардың барлық тұтынушылық несиелері бойынша 11,3 пайызға дейін күрт көтерілгені белгілі болды. Бұл 14,2 трлн теңге", - деп көрсетеді сарапшылар.

Дегенмен МҚҰ несие портфелі бойынша деректер жарияланбады. Мұндай күрт өскен көрсеткіш МҚҰ қарыз алушылары арасында өтелмеген тұтынушылық несиелердің үлкен көлемінің болуын білдіруі мүмкін

"Қазақстандағы тұтынушылық несиелерге қызмет көрсетудің нақты жағдайын қиын деп бағалауға болады... "

"Басқаша айтқанда, банк секторын ғана емес, сонымен қатар басқа да қаржылық ұйымдарды (шамамен МҚҰ), коллекторлық агенттіктерді және басқаларды қамтитын бүкіл экономика бойынша тұтыну сегментіндегі 14,2 трлн теңге несиеде мерзімі өтіп кеткен несиелер 1,6 трлн теңгені құрады.

Бұл тұтынушылық несие алушылардың әрбір бесіншісі. Яғни теріс үрдіс пайда болады, ол реттеуші тарапынан шаралар болмаған жағдайда экспоненциалды өсуі мүмкін", – деп есептейді Tengenomika.