Қарыздарды 5 жылға дейін кейінге қалдыру: оны Қазақстанда қалай рәсімдеуге болады

Қарыздарын төлей алмайтын және банкроттықтың салдарын сезінгісі келмейтін қазақстандықтар төлем қабілеттілігін қалпына келтіру үшін сотқа жүгінуіне болады. Толығырақ KAZ.NUR.KZ материалынан оқыңыз.

Несиелер мен басқа да қарыздардың көп болуы (мысалы, коммуналдық қызметтерге, жеке тұлғаларға және т.б.) қазақстандықтар үшін борышқорлық шұңқырының қалыптасуына әкелуі мүмкін.

Яғни, не қарызды өтеуге ақша жетпейді, не оңтайлы өмір сүру деңгейін ұстап тұруға қаражат қалмайды. Ал банкроттыққа өтініш беру белгілі бір салдарға байланысты пайдасыз болып шығуы мүмкін.

"Қазақстан Республикасы азаматтарының төлем қабілеттілігін және банкроттығын қалпына келтіру туралы" заңға сәйкес, мұндай жағдайда борышкерлердің 5 жылға дейін берешекті төлеуді кейінге қалдыру мүмкіндігі бар. Бірақ ескеру қажет кейбір ерекшеліктер де бар.

Процедура қалай жүргізіледі?

Төлем қабілеттілігін қалпына келтіру рәсімін қолдану үшін қазақстандықтарға сотқа өтініш беру жеткілікті, онда мыналар қамтылуға тиіс:

• өтініш берілетін соттың атауы;
• кредиторлардың талаптарын қанағаттандыру мүмкін еместігін негіздеу (мүмкіндігінше сипаттамамен және ағымдағы шарттарда несиені төлеу мүмкін еместігін растайтын анықтамалармен);
• қоса берілетін құжаттар тізбесі (несие бойынша реттеу туралы анықтама, міндеттемелер тізбесі, кредиторлар, жеке тұлғаларға берешек, ал жеке мүлік бар болған жағдайда оны бағалау туралы есеп беруге болады).

Сот өтініш келіп түскен күннен бастап 10 жұмыс күнінен кешіктірмей тиісті істі қозғау туралы ұйғарым шығарады.

Сонымен бірге осы ұйғарым шығарылған сәттен бастап борышкерден берешекті өндіріп алу, пайыз есептеу тоқтатылады және оған жаңа несиелер (ломбардтардың несиелерінен басқа) берілмейді.

"Төлем қабілеттілігін қалпына келтіру тәртібін қолдану туралы сотқа арыз беру үшін борышкерге тиесілі мүліктің құнының оның барлық міндеттемелерінің сомасынан асуы (оның ішінде орындау мерзімі әлі келмеген) және (немесе) тұрақты табыстың болуы", - делінген заңның 6-бабының 1-тармағында.

Яғни, қазақстандықтардың жалпы қарыз сомасы мүліктің құнынан аз болғанда, банкроттыққа бармай-ақ бұл процедураны пайдалана алады.

Бұдан әрі, егер өтініш беруші талаптарға сәйкес келсе, екі жұмыс күні ішінде қаржылық басқарушы тағайындалады, егер заңда өзгеше белгіленбесе, оның қызметтері борышкердің қаражаты есебінен ай сайын 1 ЕТЖ (2024 жылға 85 000 теңге) мөлшерінде төленеді.

Ол өтініш берушінің мүлкін түгендеуді (10 жұмыс күні ішінде) және бағалауды жүргізеді (бағалау туралы есеп тиісті шарт жасалған күннен бастап 10 жұмыс күнінен кешіктірілмей беріледі).

Ол сондай-ақ борышкер ақшаны қайтаруға міндетті несие берушілердің талаптарының тізілімін жасайды. Осы деректердің негізінде сот төлем қабілеттілігін қалпына келтіру рәсімін қолдану туралы шешім шығарады.

Осы шешімнің негізінде қаржы басқарушысы борышкермен бірге шешім заңды күшіне енген күннен бастап екі ай ішінде кредиторлармен келісіп, орындау мерзімі 5 жылдан аспауға тиіс төлем қабілеттілігін қалпына келтіру жөніндегі жоспарды қалыптастыруға, сотқа беруге тиіс.

Ал егер төлеу мерзімі ұзағырақ қарыздар болса, онда жоспар орындалғаннан кейін бұл міндеттемелер осындай жоспарда көзделген шарттар бойынша өтініш берушіде қалады.

Борышкер үшін рәсімнің салдары

Төлем қабілеттілігін қалпына келтіру жоспарында мынадай бір немесе бірнеше құрал:

• міндеттемені орындау мерзімін өзгерту (борышты төлеуді кейінге қалдыру және (немесе) бөліп төлеу);
• борышты немесе оның бір бөлігін, оның ішінде тұрақсыздық айыбын (айыппұлдарды, өсімпұлды) кешіру;
• қарызды пайдаланғаны үшін сыйақының пайыздық мөлшерлемесін төмендету;
• қарыз шартын орындаудың жалпы мерзімін бір мезгілде ұлғайта отырып, тұрақты ағымдағы төлемдердің мөлшерін азайту;
• міндеттемені орындау тәсілін өзгерту;
• кепілді кредитор қарыз шарты бойынша міндеттемелерді кешірген жағдайда, оған кепіл нысанасын беру арқылы кепілді кредитордың талаптарын қанағаттандыру;
• Осы тармақта көзделмеген өзге де құралдар көзделеді.

Төлем қабілеттілігін қалпына келтіру жоспарында мынадай:

• мүліктің бір бөлігін сату;
• мүлікті мүліктік жалдауға (жалға) беру;
• дебиторлық берешекті өндіріп алу;
• тұрғын үйді (автокөлікті) құны төмен тұрғын үйге (автокөлікке) айырбастау;
• кейіннен құны төмен тұрғын үй (автокөлік) сатып ала отырып, тұрғын үйді (автокөлікті) сату;
• борышкерді жұмысқа орналастыру шаралары;
• Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы келмейтін өзге де шаралар көзделуі мүмкін.

Қолданылатын шаралар тізбесі қаржы менеджерінің және рәсімге қатысушының қатысуымен жоспарды жасау кезінде айқындалады.

Төлем қабілеттілігін қалпына келтіру жоспары орындалмаса, рәсім тоқтатылады. Ал қарыздарды сот арқылы өндіріп алуға болады.