АҚШ президенттеріне жасалған қастандықтар: төртеуі қаза тапқан, екеуі аман қалды

АҚШ тарихында төрт президент кісі қолынан қаза тапқан. Олардың барлығы да өз елінің тағдырына елеулі әсер еткен тұлғалар. Бұл мақаламызда біз Авраам Линкольн, Джеймс Гарфилд, Уильям Маккинли және Джон Кеннеди туралы әңгімелейміз. Сондай-ақ Трамп пен Рейганға жасалған қастандықтарға тоқталамыз.

Дональд Трампқа жасалған қастандық

Бұл топтамаға президент қызметін атқармаған Трампты қосуымызға негіз бар. Бір жағынан ол – экс-президент, екінші жағынан АҚШ президенттігіне үміткер.

Экс-президентке қастандық сенбіде жергілікті уақыт бойынша сағат 18:15-те жасалған (Астана уақытымен 04:15, жексенбі). Дональд Трампқа бірнеше оқ атылды. Ол бұл кезде Пенсильвания штатында мінберден өз жақтастарына сөз сөйлеп тұрған. Оқ оның оң құлағын сырып өтіп, артында тұрған көрерменге тиген. Көрермен қаза тапқан. Тағы екі көрермен жарақат алған.

Саясаткерге кездесу өткен жерге жақын орналасқан ғимараттың төбесінен оқ атқан. CNN мәліметінше, АҚШ-тың Құпия қызметі шабуыл жасаған снайпердің көзін жойған.

Дональд Трамп оқиғадан кейінгі мәлімдемесін Truth Social желісінде жариялаған.

"АҚШ-тың Құпия қызметі мен барлық құқыққорғау қызметкерлеріне алғысымды білдіргім келеді. Олар Пенсильвания штатында Батлер қаласында болған атысқа қарсы шұғыл түрде әрекет етті. Митинг кезінде қаза тапқан адамның отбасы мен жақындарына қайғыра көңіл айтамын. Аса ауыр жарақат алған азаматтың жанұясына қолдау білдіремін. Мұндай жағдай біздің елімізде болып жатқаны жаныма батады.

Қазіргі уақытта қайтыс болған снайперге қатысты ешқандай ақпарат жоқ. Атылған оқ оң жақ құлағымның үстіне тиді. Мен бір нәрсе болып жатқанын бірден сездім. Атыстан кейін құлағыма оқ тигенін байқадым. Қатты қан ақты. Сол кезде не болып жатқанын түсіндім. Құдай, Американы сақта", - деп жазды Трамп.

Кейінірек АҚШ-тың Федерал тергеу бюросы атқыш Томас Мэтью Крукс екенін мәлімдеді. Ол сахнадан 100 метр қашықтан шабуыл жасаған.

Авраам Линкольн актердің қолынан қаза тапты

Авраам Линкольн – АҚШ-тың 16-президенті, ол елді Азаматтық соғыс кезінде басқарды және құлдықты жоюға бағытталған шешімдер қабылдады.

Оның 1865 жылдың 14 сәуірінде Вашингтондағы Форд театрына барғанында актер Джон Уилкс Буттың қолынан қаза тапты. Линкольнның өлімі елге үлкен соққы болып, оның бастамаларының жалғастығын қамтамасыз етуге септігін тигізді.

Линкольнның президенттік қызметі өте қиын кезеңде өткен. Ол елді біріктіріп, құлдықты жоюға талпынды. 1865 жылдың сәуір айының басында, Азаматтық соғыстың аяқталуына жақын қалғанда Линкольн өзінің екінші президенттік қызметін бастап, елді қайта құруға дайындалып жатқан болатын.

1865 жылдың 14 сәуірінде Авраам Линкольн әйелі Мэри Тодд Линкольнмен бірге Вашингтондағы Форд театрына "Наш американский кузен" атты қойылымды көруге барған. Сол түні, шамамен 22:15-те актер Джон Уилкс Бут Линкольн отырған бөлмеге кіріп, президенттің басына оқ атты. Линкольн ес-түссіз күйде құлаған.

Линкольн дереу Форд театрынан қарсы беттегі Питерсон үйіне жеткізілді. Ол жерде дәрігерлер оның өмірі үшін күресті, бірақ 1865 жылдың 15 сәуірінде, таңғы 7:22-де, Авраам Линкольн қайтыс болды. Оның өлімі елді қайғыға батырып, халықтың жүрегінде терең із қалдырды.

Оны атқан Джон Уилкс Бут – танымал актер еді, ол құлдықты тарих сахнасынан жою үшін күрескендерге қарсы саясат ұстанған. Ол Линкольнды өлтіру арқылы Оңтүстіктің жеңілісін кері қайтаруға және Азаматтық соғысты қайта бастауға үміттенді. Бут Линкольнды өлтіргеннен кейін сахнаға секіріп түсіп, "Sic semper tyrannis!" (Бұл барлық тиранның көрері осы болсын!) деп айқайлап, қашып кетті.

Бут пен оның сыбайластарының іздеуі тез басталды. Жеті күннен кейін, 1865 жылдың 26 сәуірінде, Бут Вирджиния штатындағы бір сарайда табылып, қарсылық көрсеткені үшін оққа ұшты. Оның сыбайластары да ұсталып, сотталған еді.

Авраам Линкольнның өлтірілуі Америка тарихындағы ең қайғылы оқиғалардың бірі болып қалды. Ол елді біріктіру және құлдықты жою жолындағы күресінде өз өмірін құрбан етті. Линкольнның мұрасы оның адам құқықтары мен теңдікке деген сенімі арқылы мәңгі есте қалды. Оның өлімі Америка қоғамын өзгертті және оны одан әрі демократия мен бостандыққа бағытталған жолға түсірді.

Джеймс Гарфилдті өлтірген адам дарға асылды

Джеймс Гарфилд – АҚШ-тың 20-президенті, ол өзінің президенттік қызметін 1881 жылдың наурыз айында бастады. Алайда оның қызметі ұзаққа созылмады.

Гарфилд 1831 жылдың 19 қарашасында Огайо штатында дүниеге келген. Ол қарапайым отбасында өсіп, өз білімі мен еңбегі арқылы жоғары дәрежеге жетті. Гарфилд саясатқа араласып, 1881 жылдың наурызында АҚШ президенті болып сайланды. Оның президенттік қызметі қысқа болса да, елді біріктіру және реформаларды жүзеге асыру бағытында маңызды қадамдар жасаған кезең болды.

1881 жылдың 2 шілдесінде Джеймс Гарфилд Вашингтондағы Балтимор және Потомак теміржол вокзалына келген. Ол бұл кезде демалысқа баруды жоспарлаған. Сол жерде Чарльз Дж. Гито есімді адам Гарфилдке оқ атты. Джеймс Гарфилд жарақаттан кейін бірнеше ай бойы ауыр халде болды. Дәрігерлер оның өмірін сақтап қалуға тырысқанымен, 1881 жылдың 19 қыркүйегінде ол жарақат салдарынан қайтыс болды. Оның өлімі елге үлкен соққы болып, халықтың жүрегінде терең із қалдырды.

Гито дереу қамауға алынып, оның үстінен сот ісі қозғалды. 1882 жылдың 30 маусымында Чарльз Гито дарға асылды. Гито өз ісін президенттің саясатына қанағаттанбағандықтан және оған мемлекеттік қызметке орналасуда көмек көрсетілмегені үшін жасағанын мәлімдеген. Бұл қастандық АҚШ-тағы мемлекеттік қызметті реформалауға және президенттердің қауіпсіздігін күшейтуге итермеледі.

Джеймс Гарфилдтің өлтірілуі АҚШ тарихындағы ең қайғылы оқиғалардың бірі болып қалды. Оның президенттік қызметі қысқа болса да, ол елдің бірлігі мен демократиялық құндылықтары үшін маңызды қадамдар жасады. Гарфилдтің өмірі мен өлімі америкалық қоғамды өзгертіп, болашақ көшбасшыларға үлгі боларлықтай әсер етті.

Анархистің қолынан қаза болған Уильям Маккинли

Уильям Маккинли – АҚШ-тың 25-президенті, оның қызметі елдің экономикалық өсу кезеңіне және халықаралық аренада күшті позицияларға жетуіне сәйкес келді. Алайда, 1901 жылы Маккинли қастандық құрбаны болып, оның өлімі АҚШ тарихындағы маңызды оқиғалардың бірі болды.

Уильям Маккинли 1843 жылдың 29 қаңтарында Огайо штатында дүниеге келген. Ол заңгер болып, саясатқа араласты және Конгресс мүшесі ретінде қызмет етті. Маккинли 1897 жылы АҚШ президенті болып сайланды және екі мерзім бойы ел басқарды. Оның президенттігі кезінде АҚШ экономикасы дамып, халықаралық аренада ықпалы арта түсті. Испан-американ соғысы кезінде АҚШ-тың жеңісі және Филиппин, Гуам және Пуэрто-Рико сияқты аумақтардың қосылуы оның қызметінің маңызды кезеңдері болды.

1901 жылдың 6 қыркүйегінде Буффалодағы Панамерикалық көрмеде Уильям Маккинли халықпен кездесу өткізді. Көрменің Теміржол ғимаратында ол тұрғындармен амандасып, қол алысып жатқан. Сол кезде Леон Чолгош есімді анархист Маккинлиге жақындап, екі рет оқ атты. Чолгоштың қолында оралған матаның астында жасырылған қаруы болған еді.

Маккинли дереу жақын маңдағы ауруханаға жеткізілді. Дәрігерлер оның өмірін сақтап қалу үшін операция жасады, бірақ бірнеше күн өткеннен кейін оның жағдайы нашарлады. 1901 жылдың 14 қыркүйегінде Уильям Маккинли алған жарақаттарынан қайтыс болды. Оның өлімі елге үлкен соққы болып, халықты қайғыға батырды.

Қастандық жасаушы Леон Чолгош – анархистік көзқарастағы жұмысшы, ол Маккинлидің саясатына қарсы болып, оны жұмысшылардың және кедейлердің жағдайын жақсартуға жеткіліксіз деп санаған. Чолгош анархизмнің ықпалында болып, Маккинлиді өлтіру арқылы өз көзқарасын жеткізуге тырысқан.

Уильям Маккинлидің өлтірілуі АҚШ тарихындағы ең қайғылы оқиғалардың бірі болды. Оның президенттік қызметі елдің экономикалық дамуы және халықаралық аренада ықпалының артуымен ерекшеленді. Маккинлидің өлімі америкалық қоғамды дүр сілкіндіріп, болашақ көшбасшыларға оның адалдығы мен қызметін үлгі ете отырып, президенттердің қауіпсіздігіне назар аударуға итермеледі.

Коммунист өлтірген Джон Кеннеди

Джон Фицджеральд Кеннеди – АҚШ-тың 35-президенті, оның қайғылы өлімі әлемдік тарихтағы ең танымал және жұмбақ оқиғалардың бірі болып саналады. 1963 жылы 22 қарашада Кеннедидің өлтірілуі елді дүр сілкіндіріп, көптеген конспирациялық теориялардың көбеюіне себеп болды.

Кеннеди 1917 жылдың 29 мамырында Массачусетс штатында дүниеге келді. Ол Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде Әскери-теңіз күштерінде қызмет етіп, кейін саясатқа араласты. 1960 жылы Кеннеди АҚШ президенті болып сайланды. Оның президенттік қызметі кезінде ол азаматтық құқықтар қозғалысын қолдады, кеңістік бағдарламасын дамытуға үлес қосты және Кубалық зымыран дағдарысы сияқты маңызды халықаралық оқиғалармен айналысты.

Қастандық жасалған күні, 1963 жылдың 22 қарашасында Джон Кеннеди Техас штатындағы Даллас қаласына ресми сапармен келген еді. Ол әйелі Жаклинмен және вице-президент Линдон Джонсонмен бірге үсті ашық лимузинде қаланы аралап жүрген кезде оқ атылды. Кеннеди екі оқ тиіп, ауыр жарақат алды. Оқтардың бірі оның мойнына, екіншісі басына тиді.

Ол дереу Паркланд ауруханасына жеткізілді, бірақ дәрігерлер оның өмірін сақтап қала алмады. 1963 жылдың 22 қарашасында сағат 13:00-де ол қайтыс болды. Оның өлімі елге үлкен соққы болып, халықты терең қайғыға батырды.

Қастандық жасаған Ли Харви Освальд Кеннедиді өлтірді деп айыпталды. Ол бұрын Кеңес Одағында өмір сүрген және коммунистік көзқарастағы адам болды. Қастандықтан кейін екі күн өткен соң, Освальдты жергілікті түнгі клуб иесі Джек Руби атып өлтірді. Освальдтың өлімі қастандықтың артында тұрған нақты себептер мен адамдар туралы көптеген сұрақтың жауапсыз қалуына себеп болды.

Кеннедидің өлтірілуіне байланысты Уоррен комиссиясы құрылып, тергеу жүргізілді. Комиссия Освальдтың жалғыз өзі әрекет еткенін анықтағанымен, көптеген адам бұл қорытындыға күмәнмен қараған. Кеннедидің өліміне қатысты көптеген конспирологиялық теория пайда болды, олардың арасында ОББ (ЦРУ), мафия, Куба үкіметі және басқа да топтардың қатысы бар деген болжамдар бар.

Джон Кеннедидің өлімі – АҚШ тарихындағы ең қайғылы оқиғалардың бірі. Оның президенттік қызметі кезінде жасалған маңызды қадамдары мен бастамалары, сондай-ақ оның жас әрі харизматикалық бейнесі оны халық жадында мәңгі сақтап қалды. Кеннедидің мұрасы оның азаматтық құқықтар қозғалысына қосқан үлесі, ғарыш бағдарламасын дамытуға деген ынтасы және халықаралық дағдарыстарды шешудегі шеберлігі арқылы есте қалды.

Рональд Рейганға жасалған қастандық

АҚШ тарихында тағы бір президентке қастандық жасалған, бірақ тірі қалған. Ол – Рональд Рейган. АҚШ-тың 40-президенті, ол 1981 жылдың 30 наурызында Вашингтонда қастандыққа ұшырады. Джон Хинкли есімді адам Рейганға оқ атты, бірақ президент ауыр жарақаттан аман қалды.

Рейганға жасалған қастандық оның президенттік қызметіне ғана емес, бүкіл елдің саяси тарихына үлкен әсер етті. Рональд Рейган 1911 жылдың 6 ақпанында Иллинойс штатында дүниеге келді. Ол кино актері болып, кейін Калифорния штатының губернаторы қызметін атқарды. 1980 жылы Рейган АҚШ президенті болып сайланды. Оның президенттік қызметі кезінде экономикалық реформалар, салықты төмендету және Кеңес Одағымен қарым-қатынастарды жақсарту бағытында маңызды қадамдар жасалды.

1981 жылдың 30 наурызында Рональд Рейган Вашингтондағы Хилтон қонақүйінде сөйлегеннен кейін ғимараттан шығып келе жатқанда, оған қастандық жасалды. Джон Хинкли есімді адам президентке алты рет оқ атты. Рейган жарақат алып, оның көмекшісі Джеймс Брэди, құпия қызмет агенті Тимоти Маккарти және полиция офицері Томас Делаэнти де жараланды.

Рейган дереу Джордж Вашингтон университетінің ауруханасына жеткізілді. Дәрігерлер оның өмірін сақтап қалу үшін жедел операция жасады. Президент тез арада қалпына келіп, бірнеше аптадан кейін қызметіне оралды. Оның батылдығы мен оптимизмі халық арасында үлкен қолдау тапты.

Сәтсіз қастандық жасаған Джон Хинкли – психикалық аурумен ауыратын адам, ол актриса Джоди Фостердің назарын аудару мақсатында қастандық жасаған. Хинкли Рейганды өлтіру арқылы Фостерді таңдандырғысы келген. Қастандықтан кейін ол дереу қамауға алынып, сот процесі өтті. Сотта Хинкли психикалық ауруына байланысты кінәсіз деп танылып, мәжбүрлі психиатриялық емханаға жіберілді.

Бұл қастандық президенттің қауіпсіздік шараларын күшейтуге, арнайы қызметтердің жұмысына көп өзгерістер енгізуге себеп болды.

АҚШ-тың кісі қолынан қаза тапқан және қастандыққа ұшыраған президенттері елдің тарихында терең із қалдырды. Оларға жасалған қастандық оқиғалары саяси тұрақтылыққа, қоғамның даму бағытына елеулі әсер етті.