Ауыздың уылуы: балалар мен ересектерде кездесетін стоматитті қалай емдеуге болады

Стоматит ауыз қуысының кез келген жерінде пайда болуы мүмкін. Бұл ауру балалармен қатар ересектерде де жиі кездеседі. Дәрігер Эван Фрисби мен Евгений Комаровский стоматиттің неден пайда болатынын және оны емдеу жолдарын бөліседі.

Стоматит қалай пайда болады?

Стоматит – ауыз қуысының қабынуына әсер ететін аурулардың ортақ атауы. Шырышты қабықта пайда болған жара ұйықтау, сөйлеу, тамақтану кезінде ыңғайсыздық туғызады. Стоматит тілде, ерінде, таңдайда, жалпы ауыз қуысының кез келген бөлігінде пайда болуы мүмкін.

Стоматиттің белгілері қандай? Стоматит көзде пайда болса, көз қызарып, ісінеді немесе жара түрінде шығады. Кейде жараның аузында ақ немесе сары қабық пайда болады. Тамақты жұтуда, ас қабылдауда ауырпалықтар туғызады. Сонымен қатар сілекейдің ағуы, тіс иегінің ісінуі де жиі байқалады. Стоматит жұқтырған балалар ашуланшақ болып кетеді.

Негізінен стоматиттің екі формасы бар – герпетикалық стоматит және афтозды стоматит. Герпетикалық стоматиттің белгілері - зақымдалған дене мүшесінің қызаруы және сол жердің ауырып, жанға батуы. Ол респираторлық немесе вирустық аурулармен байланысты болғандықтан, 7-10 күнде басылады.

Афтозды стоматит те жеңіл емес. Стоматиттің бұл түрі ауызға жара болып шығады және оның басқа аурулармен ешқандай байланысы жоқ. Мұндай стоматит 5-10 күнге дейін созылып, қайталанып тұруы мүмкін. Ғылыми мақалалар авторы Лука Джаннеттидің жазуынша, афтозды стоматит – ауыздың сілекейлі қабатында пайда болатын жара түрінде шығады.

Денсаулық жайлы мақалалар авторы Джоанна Бродер стоматиттің пайда болу себептерін былай сипаттайды:

• ауыз қуысына зақым келу;
• дәрі қабылдау;
• дұрыс тамақтанбау;
• ұйқының қанбауы немесе стресс;
• вирустар мен бактериялар;
• белгілі бір тамақ түрлері (цитрусты жемістер, кофе, шоколад, жаңғақтар);
• иммунитет төмен болған жағдайда;
• генетикалық бейінділік кезінде.

Стоматит мұрын, тамақ аурулары кезінде, гормоналды өзгеріс уақытында немесе ағзада В12 дәруменінің төмендеп кетуі кезінде жиі пайда болады. Ауыз қуысын абайсызда тістеп алу немесе ащы тамақты шайнаудың өзі афтозды стоматитті тудыруы мүмкін. Герпетикалық стоматит вирустан пайда болатындықтан, афтозды стоматитті жұқтыру қаупі төмен. Ал герпетикалық стоматит бөртпе жарылып, толық жазылып біткенге дейінгі кезеңде өзге адамға жұу қаупі жоғары болып саналады.

Стоматиттің толық жазылғанын қайдан білеміз? Суланған бөртпелер түріндегі стоматит жарылып, сосын терінің беткі қабаты қалпына келе бастайды. Жара түріндегі стоматит жазыла бастағанда қызарғаны басылып, шырышты қабықтың түсі бастапқы қалыпқа келеді. Бұл өзгерістің барлығы кемінде 10 күнге дейінгі уақыт аралығында жүреді.

Ересектер мен балалар стоматитін қалай емдейді?

Емдеу стоматиттің түріне байланысты жүзеге асырылады. Герпетикалық стоматит вирусқа қарсы дәрілермен емделеді. Афтозды стоматит емдеуді аса қажет етпейді, жара жанға батқан жағдайда арнайы жақпамайларды қолдануға болады. Ауыр, қайталанатын афтозды стоматит кезінде стероидты дәрілер беріледі. Кристина Кейс-Ло ұзақ кетпеген жаралардың медициналық көмекке зәру екенін атап көрсеткен.

Баладағы стоматитті қалай тез емдеп алуға болады? Педиатр-дәрігер Евгений Комаровский: "Бөлмедегі температура мен ылғалдылық деңгейін нормада ұстау қажет, суды балаға жиі беру керек", - деп кеңес береді. Балаға тек жұмсақ, жылы тамақ беріңіз.Тамақтан кейін ауыз қуысында тағам қалдықтары қалмауын қадағалаңыз. Аурудың жеңіл өтуі үшін тіс шыққанда қолданатын жақпа майларын қолданыңыз. Майдың құрамында ледокаин болмауы тиіс.

Ересектердегі стоматитті қалай емдейміз? Дәрігер Эван Фрисби келесідей кеңестер береді:

1. Ыстық сусындар, ашты, қышқыл, цитрусты тағамдар қолданбаңыз.
2. Рецептісіз қолдануға болатын ауруды басатын, қабынуға қарсы дәрілерді пайдаланыңыз.
3. Тамағыңызды салқын сумен шайып, суық тамақ ішіңіз. Мұзды да қолдансаңыз болады.
4. Ауыз қуысын тұзды сумен шайыңыз.
5. Суды көбірек ішіңіз.
6. Тісіңізге дұрыс күтім жасаңыз.

Ауыз қуысы гигиенасын дұрыс сақтау афтозды стоматиттің пайда болуына кедергі болады. Тістің қырларының шырышты қабықты бұзбауын қадағалаған абзал. Иммунитетіңізді көтеріп, В12 витамині бар тағамдарды көбірек тұтыныңыз. Стоматиті бар адам қолданған ыдысты қолданбаңыз. Бұл шаралар стоматиттің асқынуына кері әсерін тигізеді.

Назар аударыңыз! Материал тек ауру түрімен танысу үшін ұсынылып отыр. Дәрігердің арнайы нұсқауынсыз жоғарыдағы кеңестерді қолданбаңыз.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Christine Case-Lo. Stomatitis // Healthline. — 2018. — 30 August. — Қолжетімділік режимі: https://www.healthline.com/health/stomatitis
2. Joanna Broder. Stomatitis // WebMD. — 2021. — 31 October. — Қолжетімділік режимі: https://www.webmd.com/oral-health/guide/stomatitis-causes-treatment
3. Luca Giannetti, Alberto Murri Dello Diago, Lorenzo Lo Muzio. Recurrent aphtous stomatitis // PubMed. — 2018. — 11 January. — 67(3):125–128. — Қолжетімділік режимі: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29332375/

Рецензент — жоғары санаттағы дәрігер Михайленко Людмила Анатольевна.