Қазақ халқының балаларға арналған ерекше ұлттық ойындары туралы не білеміз

Қазақ халқында балаларға арналған ұлттық ойындар жетіп артылады. Бұл ойынның барлығы балаларды физикалық тұрғыда дамытуға, ойлау қабілетін жетілдіруге, епті болуға бейімдейді. Осы орайда, әр түрлі жастағы балаларға қандай ұлттық ойындар сай болатынын ойындар топтамасы еңбегінің авторлары Александра Кенеман, Елена Алябьева және Эмма Степаненкова анықтап көрді.

Қазақтың ұлттық ойындарына "Сұңқарлар мен қарлығаштар", "Ақсүйек", "Орамал", "Балапандар, "Тақия тастамақ!", "Түйме алу" сынды ойындар жатады.

"Сұңқарлар мен қарлығаштар"

"Сұңқарлар мен қарлығаштар" мектеп жасына дейінгі балалар мен бастауыш сынып оқушыларына арналған белсенді ашық ойын. "Жазда балалармен жұмысты қалай ұйымдастыруға болады" кітабының авторы Елена Алябьева үлкен балалар алаңда кішкентайлармен кездеспеу керектігін айтады, сол себепті бұл ойынға бірыңғай жастағы балалар қатысуы керек деп санайды. Ойын ережелері:

• Қатысушылар 2 топқа бөлінеді. "Қарлығаштар "мен" Сұңқарлар" бір-біріне арқаларын қояды.
• Жүргізуші "Сұң!"немесе "Қар!" деп айғайлайды, сол кезде құстардың қайсының аты толығымен айтылса, сол топтың балалары екінші топтың балаларын жүгіріп, қуа жөнеледі. Аты толық айтылған Команда басқа команда мүшелерін қуып жете бастайды.
• Ал қатысушылар белгіленген аумақтан қашуға тырысады. Қуып жеткендер, екінші топқа қосылады. Команда бірнеше есе көбейген кезде ойын аяқталады.

Ойынды бірнеше рет қайталап, кімнің ең епті және жылдам екенін анықтауға болады. Балалар әдетте бұл ойыннан шаршамайды және қайталап жиі ойнайды.

Ақсүйек

Бұл ойынның негізгі атрибуты - "ақ сүйек" болады, ол дегеніміз түйреуіш немесе доп. Ойын шарттары:

• Қатысушылар қолдарында "ақ сүйек" ұстаған жүргізушіге қарап, қатарға тұрады.
• Сөйтіп жүргізуші "ақ сүйекті" қатысушылардың басынан жоғары: "Ақ сүйек, көк сүйек, бізден сізге кім керек» деп лақтырады.
• Ойынға қатысушылар сүйектің қайда түсетінін көрмейді. Жүргізушінің бұйрығымен олар негізгі атрибутты іздеп табуға тырысады.

Ойында "сүйекті" жылдам тауып, жүргізушіге әкеліп берген адам жеңеді. Егер ойыншының қолындағы затты басқа қатысушы байқап, оған қолын тигізе алса, "сүйек" қайтарылып берілуі керек.

Орамал

Қазақ халқында мектеп жасына дейінгі балаларға арналған ұлттық ойындар да болған. Ойынның ережесі:

• Қатысушылардың біріне түйін болып байланған орамалды жүргізушіге беретін адамды таңдайды.
• Ойыншылар шеңбер жасап тұрады, ал жүргізуші шеңбердің ортасында тұрады.
• Қатысушылар жүргізушіні айнала бастайды. Ал жүргізуші " Тоқта!" дегенде, ойыншылар шашырап кетеді. Осылайша жүргізуші орамалы бар қатысушыны ұстауға тырысады. Ал орамалы бар ойыншы оны басқа қатысушыға бере алады.

Орамалмен ұсталған қатысушы ән немесе айту айтуы керек.

Балапандар

Ойынға қатысушыларды - "Балапандарды" 3 топқа бөледі. Әрқайсысында "тауық" пен "батпырауық" таңдалады, ал қалған қатысушылар "балапандар" болып есептеледі. Ойын төмендегідей ойнайды:

• "Тауықтар" бағаналарға тізіліп, бір-бірінің белінен ұстайды. Олардың алдында "тауық" тұрады.
• "Тауықтар" балапандарды ертіп жүре бастайды және өздерінің ешкімнен қорықпайтынын айтады.
• "Батпырауық" бақылап, кездейсоқ тізбектен шыққан адамды қолымен ұстауға тырысады.
• Ал сынған тізбекті қайта құру керек болады. Бұл кезде "тауық" "балапандарды" қорғайды, "батпырауықты" қолымен ұстайды. Егер "тауық" оны алақанымен ұрып үлгерсе," батпырауық " ойыннан шығарылған болып саналады. Сөйтіп ойын соңында "Тауық" "балапандардың" ең көп санын сақтай алған топ жеңімпаз атанады.

Қазақтың ұлттық ойындары не үйретеді? "КСРО халықтары балаларының ашық ойындары" кітабының авторы Александра Кенеман мұндай ойындар баладан тапқырлық пен ептілікті, өзара көмекті, жауапкершілік пен батылдықты қажет талап ететінін айтады.

Тақия тастамақ

Бұл ойын балаларда тапқырлықты, тез реакция мен алғырлықты дамытады.

Ойын ережелері:

• Қолында бас киімі бар жүргізуші қатты дауыстап: " Тақия тастамақ. Шеңберге отырайық!» айтады.
• Қатысушылар шеңбер болып отырады. Осы уақытта жүргізуші асықпай шеңберді айналып жүріп, тақияны ойыншылардың біріне кигізеді.
• Сөйтіп ойыншылар жүргізуші отырған жерге дейін бір рет айналады.
• Ал тақияны тапқан ойыншы жүргізушіні қуып жетуге және оған бас киім киюге тырысады.

Түйме алу

Ойынға бір уақытта 5-6 бала қатысады. "Жылдам ойналатын ойындар жинағының" авторы Эмма Степаненкова ойын басталар алдында балаларға ойын ережелерін біліп алуға кеңес береді. Ойын ережелері:

• Алаңда мәре және сәре сызығының жасалады.
• Жүргізуші алаңға көптеген монеталар (қиыршық тастар) салады.
• Қатысушылар СТАРТ сызығының бойында орналасады.
• Жүргізушінің белгісі бойынша олар тиіндерді іздеп, шаба бастайды.
• Ойында кім ең жылдам қашықтықты жүріп өтіп, көп тиын жинаса, сол жеңеді.

Балаларға арналған қазақтың ұлттық ойындарының айрықша ерекшелігі - ұтқырлық, ептілік және ұқыптылық. Ұлттық ойын арқылы балаларға қазақ халқының ұрпақтары мен игіліктерінің даналығы беріледі. Ойындар балаларға жанашырлық сезімін, командалық қолдауды және жеңімпаз болуға деген ұмтылысқа бейімдейді.