Аңызға айналған Жақсылық Үшкемпіров: әйгілі спортшының өмірі мен жетістіктері

Жақсылық Үшкемпіровтің Қазақ елін әлемге танытуға қосқан үлесі зор. Әйгілі спортшы өмір жолында үлкен марапаттарға ие болды. Ол қазақ спортының тарихында өзіндік із қалдырып, мағыналы ғұмыр кешті.

Маңызды тұстар

Бұл мәтін автоматты түрде ЖИ көмегімен жазылған және редактор тексермеген, сондықтан фактологиялық және грамматикалық қателер болуы мүмкін. Толығырақ жарияланымда.

• Жақсылық Үшкемпіров - қазақтың танымал палуаны, 1980 жылғы Мәскеу Олимпиадасының чемпионы және 1981 жылғы әлем чемпионы.
• Ол классикалық (грек-рим) күресте үлкен жетістіктерге жетіп, КСРО құрамасында өнер көрсетті және Қазақстанның Еңбек Ері атағын алды.
• Үшкемпіров спорттан кеткеннен кейін жастар турнирін ұйымдастырып, спорт мектебін басқарды және қайырымдылықпен айналысты, ал 2020 жылы 2 тамызда коронавирус салдарынан қайтыс болды.

Жақсылық Үшкемпіровтің өмірі мен спорттағы жолы

Жақсылық Үшкемпіров жайлы не білеміз? Жақсылық Үшкемпіров – қазақтың танымал палуаны. Ол 1951 жылдың 6 мамырында Жамбыл облысы, Байзақ ауданы, Чапаев атындағы кеңшарда (Тегістік ауылы) дүниеге келген.

Қазақта Жақсылық есімі "жақсылық әкелуші" деген мағынаны білдіреді. Дүниеге келген кезде оның аты-жөні Әмірәлиев Жақсылық Үшкемпірұлы деп аталған, бірақ паспорт үстеліндегілер тегі мен әкесінің атын ауыстырып алған көрінеді. Сөйтіп ол Жақсылық Үшкемпіров атанды.

Спортшының әкесі – Үшкемпір есепші болып еңбек еткен, өте еңбекқор, барша жанға тірек бола білген жан. Анасы – Күнтөре үй шаруасындағы әйел болған. Отбасында Жақсылықтан бөлек тағы екі әпкесі болды. Әкесі жалғыз ұлына ерте тұруды, еңбектенуді, жауапкершілік ала білуді үйретіп, қатаң талап қою арқылы өсірді.

Мектепте жүргенде білекті бозбала қазақтың ұлттық күресімен айналысқан. Кейін бокс жаттығуларын қосты. Мектепті бітіргеннен кейін Семейдегі зооветеринарлық институттың зоотехникалық факультетіне оқуға түсті.

Ол кездейсоқ палуан атанған. Шаңғыдан жолдама ала алмаған ол мұғалімнің қалауымен еркін күрестен жарсықа қатысып, жеңіске жетті. Сол кезде ол еркін күрес жаттығуларына қатыса бастады, ал Ром Ильматов оның алғашқы жаттықтырушысы болды. 2 жылдан кейін Үшкемпіров Қазақстан чемпионатында жеңіске жетті, бірақ ұлттық құраманың бас бапкерінің нұсқауымен ол әрі қарай өте алмады, осылайша оның бұл тәртіптен көңілі қалды. Дегенмен спортты тастамай, классикалық (грек-рим) күреспен айналыса бастады. Спорттағы мансабын жалғастыру үшін Алматыға қоныс аударып, жетістіктерге жетіп, үлкен марапаттарға ие болды.

1982 жылы ол үлкен спорттан кетті. 1984 жылға дейін Қазақ КСР Мемлекеттік спорт комитетінде нұсқаушы болды, кейін жастар турнирін ұйымдастырды. Бұл спорттық жарыс еліміздің жасөспірімдер құрамасына үміткерлерді іріктеудің негізгі алаңына айналды, ал 2016 жылы Үшкемпіров турнирі халықаралық мәртебеге ие болды: оған Ресей, Грузия, Түркия, Қырғызстан және Өзбекстан спортшылары қатысты.

1984-1993 жылдар аралығында Жақсылық Үшкемпіров Республикалық кәсіподақ комитетінің спорт мектебін басқарып, "Жақсылық" спорт клубының директоры болды. Ол үнемі ұлттық спорттық іс-шаралардың басында жүрді.

Спортшы бос уақытында мал шаруашылығымен айналысып, табысты шаруашылықтар ұйымдастырып, қайырымдылықпен айналысқан. Спортшының үш баласы (ұлдары Жандос, Елдос, Жеңіс) және екі немересі (Атажан мен Елжан) бар. Ол көп уақытын немерелерінің тәрбиесіне арнады.

Ол жетпіс жасқа бірнеше ай қалғанда дүниеден өтті. 2020 жылы палуанның жүрегіне ауыр ота жасалды. Әйгілі спортшы 2020 жылы 2 тамызда Астанада қайтыс болды. Спортшының өмірден өтуіне коронавирус тудырған вирустық пневмония себеп болды. Отбасы мүшелері ақтық сапарға шығарып салды. Әлемді дүр сілкіндірген коронавирус салдарынан халықтың чемпионды еске алып, қоштасу рәсімін өткізуіне бір жылдан кейін шешім қабылданды.

Спортшы Жақсылық Үшкемпіровтің жетістіктері мен марапаттары

Жақсылық Үшкемпіров бүкіл өмірін спортқа арнады. Еркін күресті классикалық күреске ауыстырған ол 1973 жылы ел біріншілігінде жүлдегер атанды. Одан кейін классикалық күрестен КСРО құрамасына алынды. Ол командадағы ең кішкентай спортшы болды, жеңіл салмақ дәрежесінде (48 келіге дейін) жекпе-жек өткізді және өзінің төзімділігімен әрі тынысын ұстай алу қабілетімен танымал болды: ол су астында 3 минуттан астам тұра алатын. Ол палуан Валерий Резанцевті өзінің кумирі санаған.

Спортшы ойнаған клубтар:

• "Қайрат" ДСО, Семей (1972-1975).
• "Қайрат" ДСО, Алматы, (1975-1982).

Жақсылық Үшкемпіров 1975 жылы КСРО халқының VI спартакиадасында алтын медальді жеңіп алды, кейінгі жылдары төртінші және жетінші орындарды иеленіп, командада ұзақ уақыт дублер болып жүрді. Жақсылық Үшкемпіров Мәскеу Олимпиадасының (1980) жолдамасын қиындықпен жеңіп алды. Жаттықтырушылар өз мүмкіндігін басқа боксшыға бере жаздады, бірақ Үшкемпіров бұл додаға қатысты.

Олимпиаданың бірінші айналымында спортшы бірнеше дүркін әлем чемпионы румыниялық Константин Александруды жеңді. Содан кейін ол поляк Роман Керпач пен венгр Ференц Серешпен жекпе-жекте жетістікке жетті. Болгариялық Павел Христовты жеңген Жақсылық Үшкемпіров Олимпиада чемпионы атанды. Одан кейінгі қадам әлем чемпионатында жеңіске жету болды.

Жақсылық Үшкемпіров бүкіл елге қалай танылды? Ол – Олимпиада чемпионы атанған тұңғыш қазақ. Спортшының жетістіктері:

• КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (1980).
• Олимпиада чемпионы (1980).
• Әлем чемпионы (1981).
• Будапешттегі халықаралық турнирдің жеңімпазы (1982).
• Қазақ КСР-нің еңбек сіңірген жаттықтырушысы.
• Қазақстанның Еңбек Ері (2017).

Спортшы есімі Біріккен әлем күресі даңқ залына енгізілді. Оның бірқатар наградалары бар:

• КСРО "Құрмет белгісі" орденінің иегері;
• "Құрмет", 1-дәрежелі "Барыс" және "Парасат" ордендерінің, "Халық алғысы" медалінің иегері.

Жақсылық Үшкемпіров – Тараз қаласының құрметті азаматы. Олимпиада чемпионы Алматы облысының Мыңбаев ауылында спорт мектебін, балабақша және отбасылық үлгідегі жатақхана ашты. Сонымен қатар ұлттық құрама мүшелерін қосымша тағаммен қамтамасыз етті. Алматы қаласының құрметті азаматы атанды.

Жақсылық Үшкемпіровтың спорттағы жолы негізінде "Жақсылық" (2019) фильмі түсірілді. Түсірілім Өскемен, Талдықорған, Алматы, Алматы облысы және Минск қалаларында өтті. Алматыдағы премьера көрерменнің ықыласына бөленді, кейіпкердің өзі де тебіренген болатын.

2020 жылдың желтоқсан айынан бастап Астанадағы жекпе-жек сарайына Қазақстанның ұлттық символына айналған көрнекті Олимпиада чемпионының есімі берілді. 2021 жылы сарай жанынан Жақсылық Үшкемпіровке ескерткіш орнатылды.

Жақсылық Үшкемпіров – қазақ күресін халық мұрасы, игілігі деп санаған үлгі тұтар тұлға. Палуанның арқасында Қазақстан әлемдік аренаға шықты. Жақсылық Үшкемпіровтің өмір жолы көптеген спортшыға табандылық пен сенім береді.