Бірыңғай жиынтық төлем деген не және оны кім төлеуге тиіс

Бірыңғай жиынтық төлем (БЖТ) – салық режимінің бір түрі. Ол Қазақстанда 2019 жылдан бері іске қосылған, бірақ ол жайлы біле бермейтіндер әлі күнге дейін баршылық. Заңнамада БЖТ туралы және оны кім төлейтіні жөнінде ақпарат берілген.

Бірыңғай жиынтық төлем дегеніміз не

Бірыңғай жиынтық төлем Қазақстан Салық кодексінің 89 бабымен бекітілген төлем түрлерінің бірі. Бұл салықты кәсіпкерлік қызметін тіркеуден өткізбеген жеке тұлғалар төлейді.

Кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру кезінде жалдамалы еңбекті пайдаланбайтын жеке кәсіпкердің тіркеуден өтпеуге құқығы бар, бұл Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексінің 3-тармағы, 35 бабында қарастырылған.

БЖТ-ны тек салық агенті мәртебесі жоқ басқа жеке тұлғаларға ғана қызмет көрсететін не аталған тұлғаларға акцизделмеген ауыл шаруашылығы өнімдерін сататын жеке кәсібі жоқ жеке тұлғалар төлейді. Қазақстан Республикасының Салық кодексіне сәйкес (774 баптың 2-тармағы) ондай жеке тұлғалардың жылдық табысы 1175 АЕК-тен аспауы керек. 2023 жылы бұл шамамен 4 053 750 теңгені құрайды. Бір жыл бойы осы жылдың 1 қаңтарында белгіленген АЕК сомасы қолданылады, сондықтан жыл ішінде АЕК-тің ұлғаюы БЖТ салығын төлейтіндерге әсер етпейді.

774 баптың 3-тармағына сәйкес, салық төлеушіде жұмыскерлер болмаған жағдайда және кіріс лимиттерін сақтағанның өзінде салықты бірыңғай жиынтық төлем негізінде төлеуге мынадай жағдайларда мүмкіндік берілмейді:

• коммерциялық жылжымайтын мүлік аумағында қызмет ұсынса;
• тұрғын үйді санамағанда мүлікті жалға берсе;
• мамандығы бойынша жеке практикамен айналысатындар (нотариустар, адвокаттар, атқарушылар, медиаторлар);
• Қазақстан Республикасының азаматтығы жоқ болса (қандастардан басқа);
• жеке кәсіпкер ретінде тіркелген болса;
• консалтинг, маркетинг, есеп және аудит, қаржы және сақтандыру, құқық, әділет және сот әділдігі, цифрлық майнинг немесе агенттік келісімшарттар саласындағы қызметті жүзеге асыратын болса.

Егер жеке тұлға талаптардың кем дегенде біреуіне сәйкес болмаса немесе оған шектеулер қарастырылған болса, онда БЖТ төлей алмайды. Мұндай кәсіпкерлік қызмет үшін жеке кәсіпкерлік не басқа ұйымдық-құқықтық нысан қажет болады.

Бір реттік жинақталған төлем бойынша қанша төлеу керек

БЖТ мөлшерлемесі адамның кірісіне байланысты емес және жыл бойы өзгермейді. Бірыңғай әлеуметтік төлемнің мөлшері салық төлеушінің тұрып жатқан елдімекеніне байланысты:

• республикалық және облыстық маңызы бар қалаларда 1 АЕК (2023 жылы 3 450 теңге);
• басқа елдімекендерде 0,5 АЕК (2023 жылы 1725 теңге).

Бірыңғай жиынтық төлемге не кіреді? Төленіп қойған БЖТ сомасы бірнеше түрлі салықтың жиынтығы болып табылады. Төлемді төлегеннен кейін "Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясы" коммерциялық емес акционерлік қоғамы бірыңғай жиынтық төлемнің сомасын (3 тарау, 8-тармақ) белгіленген пропорцияда бөледі:

• 40% - міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) бойынша аударымдар;
• 30% - міндетті зейнетақы жарналары (МЗЖ);
• 20% - әлеуметтік аударымдар (ӘҚ);
• 10% - жеке табыс салығы (ЖТС).

БЖТ төлей отырып, салық төлеуші қызметкер немесе жеке кәсіпкер болған жағдайдағы төлейтін салықтарын өтейді. Соның арқасында салық төлеуші салық органдары мен мемлекетке "көз алдында болады" және бірқатар әлеуметтік кепілдікке ие болады.

Неліктен БЖТ төлеу керек? EGov.kz хабарлағандай, БЖТ төлеуші салық органдарына айыппұл төлеудің алдын алып, Қазақстан Республикасының салық заңнамасын сақтап қана қоймай, нақты бір құқықтар мен кепілдіктерге де ие болады. Осылайша салық төлеуші бірыңғай жиынтық төлем жүйесіндегі МӘМС арқасында міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінің қатысушысына айналады. Сондай-ақ жұмысынан айырылған жағдайда, еңбекке қабілеттілігін жоғалтқан жағдайда не болмаса бала күтімі бойынша демалысқа шыққан жағдайда әлеуметтік жәрдемақы ала алады. Сонымен қатар жеке тұлғаның зейнетақы жинақтары БЖТ есебінен толықтырылады.

Бірыңғай жиынтық төлемді қалай тексеруге болады? БЖТ төлемін eGov.kz сайты және E-salyq-Azamat қосымшасы арқылы тексеруге болады. Сіз медициналық сақтандыру жүйесіндегі мәртебеңізді медициналық сақтандыру қорының сайтында біле аласыз.

Бірыңғай жиынтық төлемді төлеу салық талаптарын сақтай отырып, заңды бұзбауға мүмкіндік береді. БЖТ көмегімен азамат жеке кәсіпкер ретінде тіркелмей ресми түрде зейнетақысын жинақтай алады, ал еңбекке қабілеттілігін жоғалтқан жағдайда тиісті өтемақыға өтініш бере алады.