БЖТ не үшін енгізілді және ол қазақстандықтарға қандай пайда әкелді

Бірыңғай жиынтық төлемнің жойылғаны туралы хабар тараған соң оның кәсіпкерлер мен өзін-өзі жұмыспен қамтыған адамдар үшін тиімділігі туралы сұрақтар туындады. БЖТ-ның не үшін және кімге арнап енгізілгені туралы KAZ.NUR.KZ материалынан оқыңыз.

Бірыңғай жиынтық төлем (БЖТ) 2019 жылдың 1 қаңтарынан бастап бес жыл мерзімге, яғни 2024 жылдың 1 қаңтарына дейін енгізілді.

Яғни ресми түрде БЖТ жойылмайды, жай ғана оның мерзімі аяқталды деген сөз.

Сондай-ақ төлем мерзімінің шектелуі мемлекет игілігі үшін де, жалға берушілер, кәсіпкерлер және т.б. өзін-өзі жұмыспен қамтыған қазақстандықтар үшін де белгілі бір мақсаттарды көздеген болатын.

БЖТ не үшін қажет болды?

Әуелі БЖТ жеке кәсіпкер (ЖК) ретінде тіркелмеген, бірақ кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын бейресми жұмыспен қамтылған тұлғалар үшін және т.б. белгілі бір санаттағы азаматтар үшін енгізілген болатын. Олардың қолма-қол ақша айналымы 1175 АЕК немесе 2023 жылға 4 053 750 теңгені құрайды.

Бұл ретте төлем мөлшері қала тұрғындары үшін 1 АЕК-ті (3 450 теңге) және ауылдық жерлер үшін 0,5 АЕК-ті (1 725 теңге) құраған.

Ал БЖТ сомасына өзін-өзі жұмыспен қамтығандар төлеуге тиіс басқа төлемдер кіретін:

• міндетті зейнетақы жарналары – жарна сомасының 30 пайызы;
• мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына (МӘСҚ) әлеуметтік аударымдар – БЖТ-ның 20 пайызы;
• міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) – 40 пайыз;
• табыс салығы – төлем сомасының 10 пайызы.

Яғни өзін-өзі жұмыспен қамтығандар үшін заң бойынша міндетті болып табылатын төлемдердің барлығы БЖТ-ға енгізілген. Бірақ өзін-өзі жұмыспен қамтыған адамдар жеке кәсіпкерлермен салыстырғанда міндетті төлемдерді әлдеқайда аз мөлшерде төлейді.

Сонымен қатар БЖТ өзін-өзі жұмыспен қамтығандарға мынадай артықшылықтар береді:

• тегін медициналық қызметтерді алу – оның ішінде ақылы түрде талдаудан өту, тегін дәрі-дәрмектер, аурудан кейін оңалту процедуралары;
• мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына аударымдар есебінен әлеуметтік төлемдер алу - мысалы, олар табысынан, асыраушысынан айырылу немесе жұмыссыздық бойынша, мүгедектік, жүктілік және т.б. бойынша жәрдемақы ала алады;
• зейнетақы жинақтарын қалыптастыру – болашақ зейнетақының көп бөлігі инфляциядан қорғалған БЖЗҚ-да жинақталған қаражат көлеміне байланысты болады;
• салық төлеу – яғни айыппұл төлеу қаупінсіз заңды әрекеттерді жүргізу.

Сондықтан БЖТ-ның негізгі мақсаты өзін-өзі жұмыспен қамтыған қазақстандықтарды көлеңкелі экономикадан шығарып, олардың әлеуметтік бағдарламаларға (жәрдемақы, медициналық сақтандыру, зейнетақы) қолжетімділігін қамтамасыз ету болған еді.

2024 жылы не болады

БЖТ мерзімі жеңілдіктер қарастырылған мерзім саналады және өзін-өзі жұмыспен қамтығандарға аз төлем жасай отырып мемлекеттік әлеуметтік жүйенің қатысушылары атануға әрі қажетті жағдайларға ие болуға көмектесуді көздейді.

Ал 2024 жылы бірыңғай жиынтық төлем аяқталғаннан кейін өзін-өзі жұмыспен қамтыған азаматтар ресми түрде кәсіпкер ретінде тіркеліп, БЖТ-ға енгізілген төлемдер мен аударымдарды өз бетінше төлеп отыруы қажет.

Бұл өзін-өзі жұмыспен қамтыған қазақстандықтарға әлеуметтік қамсыздандыру жүйесінен шығып кетпей, өз қызметін заңды түрде жүзеге асыруға мүмкіндік береді.