Хюррем Сұлтан феномені: тарих және кино

Хюррем Сұлтан – Осман империясының ең ықпалды әйелдерінің бірі әрі әлем тарихында аты аңызға айналған тұлға. Оның өмірі шексіз билікке, саяси күреске және өз дәуіріндегі әйелдің рөліне қатысты күрделі мәселелерді көрсетеді. KAZ.NUR.KZ тілшісі тарихи тұлғаның телехикая арқылы ашылған образына және қызық деректерге тоқталуды жөн көрді.

Маңызды тұстар

Бұл мәтін автоматты түрде ЖИ көмегімен жазылған және редактор тексермеген, сондықтан фактологиялық және грамматикалық қателер болуы мүмкін. Толығырақ жарияланымда.

• Хюррем Сұлтан - Осман империясының ықпалды әйелі, І Сүлейманның сүйікті жұбайы және "Великолепный век" телехикаясы арқылы жаһандық мәдени феноменге айналған тұлға.
• Тарихта Хюррем Сұлтан алғаш рет сұлтанның ресми әйелі болып, империяның саясатына әсер етті, ал телехикаяда оның күрделі бейнесі көрсетіліп, әлемдік танымалдылыққа ие болды.
• "Великолепный век" телехикаясы 50-ден астам елде көрсетіліп, тарихи костюмдер мен декорацияларға ерекше мән берілді, сонымен қатар түрік мәдениетін әлемге таныстыруға үлес қосты.

Хюррем Сұлтан (нақты аты Роксолана) Осман сұлтаны І Сүлейманның сүйікті әйелі болып қана қоймай, тарихтағы көптеген саяси шешімге ықпал еткен тұлға ретінде де белгілі. Сонымен қатар ол кино және телевизия саласында ерекше орын алады. Түркияның "Великолепный век" (қазақ тіліндегі дубляжға "Сүлеймен сұлтан" деп аударылған – авт. ескертпесі) телехикаясы арқылы Хюррем Сұлтанның бейнесі жаһандық мәдени феноменге айналды.

Хюррем Сұлтанның тарихи тұлғасы

Хюррем Сұлтанның өмірі туралы деректер негізінен ресми құжаттар мен сол дәуірдегі жазбалардан алынады. Ол 1505 жылы қазіргі Украинаның аумағында дүниеге келіп, жас кезінде Осман империясының құлдық жүйесіне түседі. Оның шын аты – Анастасия немесе Александра Лисовская деген болжам бар. Осман империясының астанасы Стамбұлға келген соң, ол император Сүлейманның гареміне түседі және кейіннен оның сүйікті әйеліне айналады. Хюрремнің есімі "күліп тұрған" деген мағынаны білдіреді, бұл оның ерекше мінезін көрсететін болуы мүмкін.

Хюррем Сұлтанның тарихтағы рөлі ерекше. Ол І Сүлейманның ресми жұбайы болып, бұрын-соңды осындай мәртебеге ие болмаған Осман әйелдерінің біріншісі еді. Сүлейман оған ерекше құрмет көрсетті, оның атына медресе, мешіт, қайырымдылық мекемелері салдырды. Хюррем тек сұлтанның әйеліне ғана емес, империяның саясатына әсер еткен қайраткерге айналды. Оның араласуы арқылы Осман империясының басқару жүйесінде елеулі өзгерістер болды.

Тарихшылардың айтуынша, Хюррем Сұлтан көптеген саяси ойынға қатысып, мемлекет билігінде ықпалын күшейтті. Оның басты қарсыластарының бірі Сүлейманның алғашқы ұлы Мұстафа болды. Кейбір зерттеушілер Хюрремнің Мұстафаның өліміне әсер еткенін мәлімдейді. Бұл оқиға Осман империясының саяси сахнасында билік үшін күрес қаншалықты қатал болғанын айқын көрсетеді.

Телехикая туралы 10 қызық дерек

Хикая Сүлейман сұлтанның өмірі мен оның әйелі Хюррем Сұлтанның тағдырына негізделген. Осы телехикая туралы бірқатар қызықты деректер:

1. Түркиядан тыс жерлерде де үлкен танымалдылыққа ие болды

"Великолепный век" тек Түркияда ғана емес, бүкіл әлемде танымал болды. Ол 50-ден астам елде көрсетілді, оның ішінде Еуропа, Таяу Шығыс, Солтүстік Африка, Балқан елдері және Орталық Азия бар. Телехикая әсіресе Таяу Шығыс пен посткеңестік кеңістіктегі көрермендер арасында жоғары танымалдылыққа ие болды.

2. Хюррем Сұлтанды сомдаған актрисаның ауысуы

Алғашқы маусымдарда Хюррем Сұлтанды неміс-түрік актрисасы Мерьем Узерли ойнаған болатын. Алайда төртінші маусымның басында ол сериалдан кетуге мәжбүр болды, себебі ол "эмоционалды шаршау" (burnout) диагнозын алды.

Оның орнына актриса Вахиде Перчин Хюрремнің бейнесін сомдауды жалғастырды.

3. Тарихи дәлдікке қатысты сындар

Телехикая көрермендерге тарихты көркемдік тұрғыдан көрсетуге тырысқанымен, тарихи дәлдіктің бұзылғаны үшін сынға ұшырады. Осман сұлтандарының өмірін романтикаландыру, Хюррем мен Сүлейман арасындағы оқиғаларды шындықтан ауытқуы кейбір тарихшылардың наразылығын тудырды. Дегенмен, продюсерлер көрермендерге бұл телехикаяның тек көркем шығарма екенін бірнеше рет ескерткен болатын.

4. Киімдер мен декорацияларға ерекше мән берілді

Сериалдағы киімдер мен декорациялар үлкен ықыласпен жасалған. Киім дизайнерлері әр кейіпкердің мінезін және мәртебесін көрсету үшін тарихи элементтерді пайдаланып, сәнді әрі көркем костюмдер жасады. Бұл киімдер мен декорациялардың көпшілігі шынайы тарихи үлгілерге негізделіп, арнайы дайындалды.

5. Түсірілім үшін арнайы сарай салынды

Тарихи сарайлардағы көріністерді түсіру қиын болғандықтан, продюсерлер арнайы түсірілім алаңын салды. Бұл алаң Ыстамбұлдың сыртындағы тарихи сарайға ұқсас етіп жасалды. Түсірілім алаңында сарайдың ішкі бөлмелері, ауласы, тіпті бақтары да қамтылды, бұл көріністерді барынша шынайы етіп көрсетуге мүмкіндік берді.

6. Сүлейман сұлтанның бейнесі

Сүлейман сұлтанды сомдаған түрік актері Халит Эргенч сериалда үлкен танымалдылыққа ие болды. Ол өзінің шеберлігімен және тарихи кейіпкердің күрделі бейнесін беруде жоғары бағаланды. Халит Эргенч бұл рөлі арқылы әлемге танымал актерге айналды.

7. Оскар сыйлығына үміткер

2014 жылы "Великолепный век" телехикаясы Халықаралық Эмми марапатының (International Emmy Awards) үміткерлерінің қатарына кірді. Бұл сериалдың әлемдік деңгейдегі сапасын растап, оны халықаралық аренада танымал етті.

8. Телехикая арқылы түрік мәдениеті танымал болды

"Великолепный век" телехикаясы арқылы түрік мәдениеті мен тарихына деген қызығушылық артты. Көптеген шетелдік көрермен Осман империясының тарихы мен Түркияның мәдениетін зерттеп, Стамбұл қаласына саяхаттар жасады. Бұл телехикаяның Түркияның мәдени туризмін дамытудағы рөлі де елеулі болды.

9. Сценарийдегі драмалық сәттер

Хюррем мен Сүлейман арасындағы қарым-қатынастарға толы күрделі оқиғалар, билік үшін күрес, сатқындық пен адалдық тақырыптары көрермендерді қатты қызықтырды. Осы драмалық сәттер телехикаяның ең басты элементтерінің бірі болды және оны көптеген елдерде культтік сериалға айналдырды.

10. Үлкен бюджет

"Великолепный век" телехикаясы түрік телевизиясы тарихындағы ең қымбат жобалардың бірі болды. Оны түсіру үшін үлкен қаражат жұмсалды: костюмдер, декорациялар, түсірілім алаңдары мен актерлік құрамға ерекше мән берілді. Бұл телехикаяның сапасы мен әсерлі көріністерінің себебінің бірі осында.

Кино өнеріндегі Хюррем Сұлтан бейнесі

Хюррем Сұлтан бейнесінің кинода кеңінен танылуы, әсіресе, түрік телехикаясы "Великолепный век" арқылы орын алды. Бұл телехикая Хюрремнің саяси ықпалы мен жеке өміріне терең үңілуімен ерекшеленді. Хюррем Сұлтанды сомдаған Мерьем Узерли өзінің көрерменге жеткізген мінез-құлқы арқылы осы бейнені әлемдік мәдени феноменге айналдырды.

"Великолепный век" телехикаясы 2011 жылы Түркияда алғаш көрсетілгенде, ол бірден танымал болды. Телехикая көрермендер арасында тарихқа деген қызығушылықты арттырды, сонымен қатар әйелдердің саяси өмірдегі рөлін талқылауға жол ашты. Хюрремнің бейнесі арқылы әйелдердің күрделі әрі көп қырлы тұлға ретінде көрсетілуі кино индустриясында ерекше құбылыс болды. Оның телехикаяда билік пен махаббат, сенім мен сатқындық арасындағы тартыстарды көрсетуі көрермендерді өзіне тартты.

Хюррем Сұлтанның телехикаядағы бейнесі тек тарихи дәлелдерге негізделмеген. Оның өмірі мен іс-әрекеттері туралы көптеген деректер жетіспегендіктен, сценарий авторлары шығармашылық еркіндік алып, оқиғаларды көркем түрде баяндады. Мысалы Хюрремнің сарайдағы әсері, басқа әйелдермен қарым-қатынасы, сұлтанға деген махаббаты сияқты оқиғалар көркемдік тұрғыдан өңделген. Бұл көптеген көрерменнің оған сүйіспеншілікпен қарап, тарихтағы тұлғасына қызығушылық танытуына себеп болды.

Хюррем феноменінің мәні

Хюррем Сұлтанның феномені бірнеше аспектіден тұрады. Біріншіден, ол әйелдерге арналған тарихи оқиғалардағы маңызды рөлді айқындайды. Хюррем Сұлтанның саясаттағы және мемлекет басқарудағы ықпалы әйелдерге арналған тарихи рөлдерді қайта қарауға мүмкіндік береді.

Екіншіден, оның бейнесі кино өнерінде әйелдің күш-қуаты мен көрегендігін көрсетуге бағытталған. Оның киноиндустриядағы феномені әйелдердің саясаттағы, қоғамдағы және отбасындағы рөлін зерттеуге жаңа серпін берді. Хюррем Сұлтанның бейнесі әйелдердің өз уақытында қандай ықпалды болғанын еске салып, қазіргі заманның әлеуметтік-мәдени мәселелерін де қозғауға мүмкіндік берді.

Хюррем Сұлтанның тарихтағы және кино өнеріндегі бейнесі әлемдік мәдениеттің бірегей феноменіне айналды. Ол өзінің саяси күресімен және жеке өмірімен тарихта терең із қалдырды. Ал кино арқылы оның бейнесі жаңаша сипат алып, миллиондаған көрермендердің жүрегінен орын тапты. Хюррем Сұлтан феномені тарих пен өнер арасындағы өзара байланысты, сондай-ақ әйелдердің билік пен қоғамдағы орнын қайта қарастыруға итермелейді.

Хюррем Сұлтанның өмірі туралы деректердің көп бөлігі ресми құжаттарға негізделгенімен, оның телехикаялардағы көркемдік бейнесі көрермендерге ерекше әсер етті және оның тарихтағы рөлін жаңа қырынан көруге мүмкіндік берді.

Дереккөздер:

1. Encyclopedia Britannica. Suleiman the Magnificent: Ottoman Sultan. britannica.com.
2. Imber, Colin. The Ottoman Empire, 1300-1650: The Structure of Power. Palgrave Macmillan, 2002.
3. Peirce, Leslie P. The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. Oxford University Press, 1993.
4. Finkel, Caroline. Osman's Dream: The History of the Ottoman Empire. Basic Books, 2005.
5. Faroqhi, Suraiya. The Ottoman Empire and the World Around It. I.B.Tauris, 2007.
6. New York Times. "The Magnificent Hürrem: A Queen Who Redefined Power."