Адамды қалай дұрыс таныстыру керек: қарым-қатынас әдебін білесіз бе

Этикет сақтау – ыңғайсыз жағдайлардан аулақ болудың сенімді жолы. Ол әртүрлі жағдайларда сенімділік береді. Қазіргі уақытта жалпы қабылданған мінез-құлық нормалары жаңа салаға — интернет кеңістігіне де таралып жатыр.

Маңызды тұстар

Бұл мәтін автоматты түрде ЖИ көмегімен жазылған және редактор тексермеген, сондықтан фактологиялық және грамматикалық қателер болуы мүмкін. Толығырақ жарияланымда.

• Мақалада адамдарды таныстыру, қол алысу және телефон арқылы қарым-қатынас жасаудың заманауи этикет ережелері түсіндіріледі.
• Интернет кеңістігінде, әлеуметтік желілерде және мессенджерлерде қалыптасқан желілік этикет (нетикет) нормалары сипатталады.
• Бейнебайланыс арқылы іскерлік кездесулер өткізудің негізгі ережелері мен ұсыныстары беріледі.

Таныстыру кезіндегі этикет ережелері

Кездейсоқ танысу жаман әдет саналады және қауіпті болуы мүмкін. Біз көбіне танысуды ортақ таныстар арқылы жүзеге асырғанды дұрыс көреміз. Бұл процедураны барынша ыңғайлы ету үшін қалыптасқан ережелер бар. Кез келген қиындықтар мен ыңғайсыздықтардың алдын алуға көмектесетін жалпы нормаларды Мичиган университетінің (Michigan State University) сайты еске салады:

• Ер адамдар әйелдерге таныстырылады.
• Кіші жастағылар үлкендерге таныстырылады.
• Жоғары дәрежедегі адамға төмен дәрежедегі адам таныстырылады.

Өмірлік жағдайлар әртүрлі болғанымен, олардың барлығы осы жалпы нормаларға сай келеді. Осы логикаға сүйене отырып, келесідей әрекет етіңіз:

• Егер екі әйелді таныстырсаңыз, алдымен кішісін үлкеніне таныстырыңыз.
• Құрдастар немесе дәрежесі бірдей адамдарды таныстырсаңыз, өзіңізге жақын адамды бірінші атап таныстырыңыз.

Қонақтарды қабылдау кезіндегі таныстыру ережелері де қарапайым. Егер қонақтар бір-бірін танымаса, бұрын келгендерді жаңадан келген адаммен таныстырыңыз. Алдымен оның атын атап, содан кейін отырғандардың аттарын айтыңыз. Егер қонақтар саны аз болса, әрқайсымен жеке таныстыру ұсынылады.

Қол алысу және телефон әңгімесіндегі этикет ережелері

Қол алысу этикеті. Қол алысу – достық пен сыйластықтың дәстүрлі белгісі. Бірақ бұл әрекет қарым-қатынас пен әлеуметтік мәртебеге байланысты көптеген нюанстарды қамтиды. Ережелерді білмеу танысу немесе кездесу кезінде ыңғайсыздық тудыруы мүмкін.

Мұндай мәселелерден құтылу үшін келесі қарапайым ережелерді сақтау жеткілікті:

• Қолын бірінші болып адамды таныстырған адам созады: үлкені – кішісіне, басшы – қоластындағы қызметкеріне. Әйел ер адамға бірінші болып қолын созады, бірақ оны жасауды немесе жасамауды өзі шешеді.
• Жақын таныстар кездескенде, қолын бірінші болып үлкені созады.

Қазіргі іскерлік қарым-қатынаста жыныстық және жас айырмашылықтары аса маңызды емес, бірақ қызметтік субординацияны сақтау қажет. Іскерлік серіктестер кездескенде оларды алдымен қол астындағылар қарсы алады, содан кейін басшы амандасады.

Коммуникация жөніндегі сарапшы және бестселлерлер авторы Марк Джуэл іскерлік қатынастардағы қол алысу этикетін ескірген деп санайды. Оның айтуынша, қазіргі іскерлік жағдайда әрбір адам басқалардың барлығымен қол алысуы керек.

Телефон әңгімесіндегі этикет ережелері

Телефон байланысы қарым-қатынасты жеңілдетті. Бірақ әсіресе іскерлік қарым-қатынаста телефон әңгімелерінің өзіндік ережелері бар. Мысалы кешке кеш уақытта қоңырау шалу қабылданбайды, себебі бұл қоңырау шалынған адамды алаңдатуы мүмкін. Таныстарға 21:00–22:00-ден кейін қоңырау шалмау керек, ал іскерлік қоңырауларды жұмыс уақытынан тыс уақытта, арнайы келісім болмаса, жасауға болмайды.

Телефон арқылы мәдени қарым-қатынасқа қойылатын жалпы ережелер:

• Қоңырау шалған адам тұтқаны көтергенде алдымен сәлемдесуі керек. Бірақ "алло" деп бастамаған жөн, бұл сыпайылыққа жатпайды.
• Әрі қарай өзіңізді таныстырып, сөйлесуге ыңғайлы ма екенін сұраңыз. Ыңғайсыз болса, басқа уақытқа қоңырау шалу туралы келісіңіз.
• Іскерлік әңгімелер 5–7 минуттан аспауға тиіс. Бірақ егер әңгімелесушіге нақтылау қажет болса, ұзақ уақытқа созылуы мүмкін.

Әңгімені аяқтау қоңырау шалған адамның міндеті. Бұл кезде қоңырау үшін кешірім сұраудың қажеті жоқ, тек уақыт бөлгені үшін алғыс айту жеткілікті. Егер әңгіме үзіліп қалса, қоңырау шалған адам қайта хабарласуы керек.

Цифрлық (желілік) этикет ережелері

Интернет қарым-қатынас мүмкіндіктерін кеңейтіп, тек туыстармен, достармен және серіктестермен ғана емес, көптеген бейтаныс адамдармен де байланыс орнатуға мүмкіндік берді. Осылайша жаңа этикет түрі – желілік этикет немесе нетикет пайда болды.

South Piedmont колледжінің желілік этикетке арналған нұсқаулығына сәйкес, виртуалды қарым-қатынаста шынайы өмірдегідей стандарттар сақталады. Олардың негізгісі – басқа адамдардың уақыты мен жеке өміріне құрмет көрсету.

Желілік этикетте мессенджерлер мен әлеуметтік желілерде қарым-қатынас жасауға арналған өзіндік ережелер қалыптасты:

• Симметрия принципін сақтаңыз, яғни әңгімелесушінің мінез-құлқына сүйеніңіз: мысалы, стикерлер мен эмодзилерді ол жіберсе, сіз де пайдаланыңыз.
• Мессенджерлерде кездескенде, бейнекамераны қосатын-қоспайтыныңызды алдын ала келісіңіз. Егер камера қоспауды ұйғарсаңыз, алдын ала ескертіңіз.
• Әріптестеріңіздің жеке кеңістігін бұзбаңыз, олардың жеке өміріне қатысты мәліметтерді, фотосуреттерді рұқсатсыз топтарда немесе әлеуметтік желілерде жарияламаңыз.
• Ерекше келісім болмаса, жалпы қабылданған тыныштық сағатын сақтаңыз – таңғы 9-ға дейін немесе кешкі 22-ден кейін жазбаңыз.
• Дауыстық хабарламаларға келсек, оларды тек келісім бойынша жіберіңіз, себебі адамға оларды тыңдау ыңғайсыз болуы мүмкін.

Бейнебайланыс арқылы қарым-қатынас этикеті

Онлайн-кездесулер іскерлік салада жаңа мүмкіндіктер ашты, бірақ олар өз ережелерін де қалыптастырды. Осындай кездесулер сәтті әрі нәтижелі болуы үшін келесі нормаларды сақтаңыз:

1. Кездесудің мақсатын анықтап, оның жоспарын жасаңыз.
2. Талқылауға қажет материалдарды барлық қатысушыларға алдын ала жіберіңіз.
3. Онлайн-кездесу кезінде тыныштықты қамтамасыз етіңіз.
4. Әдеп ережелері бейнекамераларды қосып, аватардың орнына бет-бейнені көрсету арқылы әңгімелесушілердің реакциясын бақылауды талап етеді.
5. Кездесу жазылатын болса, бұл туралы қатысушыларға алдын ала ескертіңіз.
6. Кездесуді ұйымдастырушы оның қорытындысын жасап, қабылданған шешімдер туралы хаттарды барлық қатысушыларға жіберуі керек.

Бейнебайланыс кезінде дұрыс киім таңдауды да ұмытпаңыз. Ұсақ өрнек, жолақ немесе торкөз үлгілері көзге жайсыз көрінуі мүмкін. Одан гөрі қарапайым іскерлік костюм таңдаған жөн.

Этикет ережелері кез келген қарым-қатынасты жеңілдету үшін жасалған. Оларды сақтау шынайы және виртуалды өмірдегі қарым-қатынас сапасын жақсартады.

Ал қазақ халқының амандасуына да қатысты деректерді келтіре кетсек, Muslim.kz мәліметінше, сәлем беру әртүрлі жағдайға байланысты әрқалай орындалады. Мысалы, жол үстінде сәлем беру – жолыққанда немесе жолаушылап бара жатқанда жол үстінде амандасу. “Ақ жол тілеу” бұл жөн-жосынды білу белгісі.

Іздеп барып арнайы сәлем беру – адамға арнайы құрмет көрсету мақсатында іздеп барып сәлемдесу. Бұл дәстүрді толық орындауға жатады. Қара шаңыраққа сәлем беру – ата-баба ошағына, үлкендерге құрмет көрсетіп амандасу. Бұл ұлылық белгісі. Үлкенге құрмет көрсетудің, әулетті, шаңырақты сыйлаудың белгісі.